Klasyfikowanie zawodów z sektora ochrony zdrowia

Nie od dziś prowadzone są na forum krajowym oraz międzynarodowym dyskusje na temat klasyfikowania i definiowania zawodów w ochronie zdrowia¹ – począwszy od samych nazw tych zawodów, poprzez kwalifikacje zawodowe wymagane do ich wykonywania, kończąc na zakresie uprawnień zawodowych poszczególnych pracowników ochrony zdrowia, stopnia ich samodzielności oraz relacji z osobami wykonującymi inne zawody z sektora zdrowia.

Foto: Marta Jakubiak

Szybki rozwój wiedzy i technologii w medycynie prowadzi m.in. do coraz dalej idącej specjalizacji zawodowej osób zajmujących się opieką medyczną.

Kształcenie jest coraz bardziej zaawansowane merytorycznie oraz organizacyjnie, przechodząc czasem z poziomu szkolnictwa średniego na poziom szkolnictwa wyższego, wyodrębniają się nowe zawody, pojawiają się kolejne formalnie uznawane specjalizacje.

Tym bardziej na znaczeniu nabierają kwestie właściwego ustalenia, czasem wręcz rozgraniczenia kompetencji zawodowych, wzajemnych relacji pomiędzy profesjami oraz stopnia ich niezależności oraz odpowiedzialności. Nie jest to proste.

Warto sobie zdawać sprawę, że wraz z rozwojem systemu kształcenia zawodowego rosną także „oczekiwania” niektórych zawodów co do ich pozycji w systemie ochrony zdrowia i zakresu ich kompetencji oraz niezależności. Oczekiwania, co trzeba podkreślić, nie zawsze znajdujące odzwierciedlenie w rzeczywistym poziomie kwalifikacji.

Niedobory lekarzy występujące w wielu państwach prowadzą do sankcjonowania, a czasem wręcz promowania tego, aby czynności dotychczas wykonywane tylko przez lekarzy były samodzielnie realizowane przez innych pracowników. O tym aspekcie pisał w poprzednim numerze „Gazety Lekarskiej” prof. Romuald Krajewski, wskazując na konieczność zapewnienia centralnej roli lekarzy w procesie leczenia i koordynowania przez nich działań innych osób.

Brak lekarzy jest jednym z argumentów, drugim (coraz częściej) kwestia kosztów leczenia. Powierzanie samodzielnego wykonywania kolejnych czynności medycznych przedstawicielom innych zawodów ma, zdaniem zwolenników takiego podejścia, obniżać koszty świadczeń. Argument ten, w zasadzie nigdy nie dowiedziony, pozostawia na boku odpowiedni poziom jakości leczenia i bezpieczeństwa pacjentów. W nie mniejszym stopniu dotyczy to stomatologii.

W „GL” nr 11/2017 przedstawiłam jeden z niedawnych wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie dotyczącej rejestracji oraz uprawnień zawodowych techników dentystycznych na Malcie, która dobrze obrazuje omawiane tendencje, różnice zachodzące pomiędzy państwami UE oraz ich możliwy wpływ na sytuacje w innych państwach. Właściwe określenie kompetencji zawodowych i relacji pomiędzy zawodami w ochronie zdrowia jest oczywiście kluczowe, ale istotne znaczenie ma także sama terminologia, która jest niejednolita i różnie rozumiana.

W celu ujednolicenia tego stanu rzeczy tworzone są przez instytucje międzynarodowe klasyfikacje zawodów, jak Międzynarodowy Standard Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 opracowany przez Międzynarodową Organizację Pracy oraz Europejska Klasyfikacja Umiejętności, Kompetencji, Kwalifikacji i Zawodów ESCO stworzona w ramach strategii „Europa 2020”.

Przyjęte tam nazewnictwo oraz definicje budzą jednak kontrowersje. Rada Europejskich Lekarzy Dentystów (CED) odniosła się do klasyfikacji ESCO, wskazując, że niektóre definicje różnią się od tego, co było wcześniej przedmiotem dyskusji i konsultacji z partnerami społecznymi.

Zastrzeżenia dotyczą proponowanej terminologii odnośnie asystentek (oraz tzw. terapeutów) stomatologicznych i techników dentystycznych. Myślę, że środowisko lekarzy i lekarzy dentystów powinno zagadnienia te na bieżąco śledzić i zabierać co do nich głos, jako że są to sprawy mające nie tylko wymiar teoretyczny, ale także wpływający na wykonywanie naszych zawodów.

Anna Lella
Prezydent Europejskiej Regionalnej Organizacji Światowej Federacji Dentystycznej (ERO-FDI)

¹ W ramach niniejszego tekstu pojęcie to odnosi się do tych zawodów w sektorze ochrony zdrowia, które biorą udział w działaniach o charakterze medycznym, w szczególności udzielają świadczeń zdrowotnych bądź w nich współuczestniczą.