Kompetencje higienistki stomatologicznej w UE

W 2015 roku wielokrotnie wymieniano poglądy i zmieniano koncepcje na temat roli higienistki stomatologicznej. Sprawą otwartą wciąż pozostaje kwestia dotycząca modelu jej pracy i kompetencji. Warto się przyjrzeć, jak ten zawód praktykowany jest w innych krajach europejskich.

Foto: freeimages.com

Zawód higienistki stomatologicznej był ostatnio w centrum uwagi najważniejszych europejskich organizacji dentystycznych – Europejskiej Organizacji Regionalnej Światowej Federacji Dentystycznej (ERO-FDI) i Rady Europejskich Lekarzy Dentystów (CED) – których nadrzędnym celem jest promowanie wysokich standardów opieki stomatologicznej i praktyk zawodowych zapewniających bezpieczeństwo pacjenta.

Higienista to także jedna z profesji objętych tzw. wzajemną oceną zawodów regulowanych, prowadzoną przez Komisję Europejską we współpracy z państwami członkowskim UE, której celem jest dokonanie przeglądu regulacji prawnych związanych z danym zawodem regulowanym.

Z uwagi na to, że zawód higienistki nie należy do tzw. zawodów sektorowych, czyli zawodów objętych automatycznym uznawaniem kwalifikacji w ramach UE, co do których obowiązuje harmonizacja w zakresie wymogów kształcenia, stąd starania lekarzy dentystów o określenie standardu wykształcenia i zakresu obowiązków dla tej profesji, bowiem jest ona ważnym elementem zespołu stomatologicznego.

Określenie profilu zawodu higienistki nie jest proste ze względu na zróżnicowaną sytuację tej profesji w Europie, zarówno pod względem wykształcenia, kompetencji, jak i modelu pracy.

Według ankietowanych

Aby lepiej zrozumieć poziom możliwości i kompetencji higienistki stomatologicznej, warto prześledzić wstępne wyniki badania przeprowadzonego w tym roku przez grupę roboczą CED ds. Edukacji i Kwalifikacji Zawodowych.

Odpowiedzi na rozesłaną ankietę nadeszły z 21 krajów europejskich. Z ankiety wynika, że różnice dotyczą nie tylko zakresu kompetencji zawodowych higienistek, ale także tego, czy w poszczególnych państwach ten zawód w ogóle funkcjonuje.

Jak wynika z odpowiedzi respondentów, w takich państwach jak m.in. Austria, Bułgaria, Cypr, Grecja zawód higienistki formalnie nie istnieje. Oczywiście nie oznacza to, że w krajach tych lekarze pracują bez personelu pomocniczego, jednak profesja ta nazywa się tam nieco inaczej.

W większości ankietowanych państw, w których profil zawodowy higienistki występuje, pracuje ona pod nadzorem lekarza dentysty, a jedynie w sześciu krajach także samodzielnie, jednak w różnym zakresie autonomii.

U naszych południowych sąsiadów, w Czechach, higienistki pracują samodzielnie w zakresie edukacji związanej z higieną jamy ustnej, natomiast inne prace wykonują już pod nadzorem lekarza dentysty.

W Danii posiadają uprawnienia do pracy samodzielnej, przy czym około 10-20 osób ma własną prywatną praktykę, reszta, tj. około 2 tys., jest zatrudniona w placówkach prywatnych i publicznych. Podobnie jest w Szwajcarii, gdzie higienistki stomatologiczne pracują w obu kategoriach podmiotów leczniczych.

Także w Szwecji i Norwegii higienistki mogą pracować samodzielnie. W Norwegii mają pozwolenie na pracę zgodnie z prawem o personelu medycznym i mogą wykonywać pracę samodzielnie we własnych praktykach, ale w granicach swojego wykształcenia oraz według zasad odpowiedzialności zawodowej.

W Szwecji od 1991 r. obowiązują zasady praktyk licencjonowanych, dające higienistkom uprawnienia do decydowania o terapii, oczywiście w zakresie ich kompetencji, również wyznaczonych prawem.

Kompetencje

Zakres kompetencji higienistek w poszczególnych krajach znacznie się różni. W większości głównym zadaniem higienistek jest szeroko pojęta profilaktyka jamy ustnej oparta na edukacji zdrowotnej oraz wykonywaniu czynności klinicznych, takich jak: usuwanie płytki nazębnej, skaling naddziąsłowy czy aplikacja materiałów profilaktycznych.

W niektórych krajach do obowiązków tych dochodzą: przeprowadzanie diagnostyki stomatologicznej, nadzór nad dokumentacją, zakładanie i usuwanie tymczasowych wypełnień, wykonywanie zdjęć rtg, podawanie znieczulenia, jak również osadzanie poluzowanych koron protetycznych.

W Finlandii higienistki mogą wykonywać pewne prace w ortodoncji zlecone przez lekarza dentystę, a w Holandii opracowują ubytki w próchnicy początkowej.

W Danii prawo zezwala delegować je do wszelkiego rodzaju prac wykonywanych pod nadzorem lub na pisemne zlecenie lekarza dentysty, natomiast w Norwegii, choć higienistki mogą pracować samodzielnie, nie wolno im wykonywać zabiegów nieodwracalnych.

Wyniki ankiety uwidoczniły, jak bardzo zróżnicowane są kompetencje higienistek stomatologicznych w Europie. Lekarze dentyści z ERO-FDI postanowili więc opracować profil zawodowy dla tej profesji, mając na uwadze nie tylko tak ważne zagadnienie jak bezpieczeństwo pacjenta, ale również poprawę relacji zespołu stomatologicznego z pacjentami. Rezultat tych prac jest treścią rezolucji ERO-FDI przyjętej podczas tegorocznej wiosennej sesji plenarnej.

Rezolucja ERO-FDI

Zgodnie z opracowanym przez ERO-FDI profilem, wykształcenie higienistki obejmuje roczny staż jako asysty, uzupełniony co najmniej o 300 godz. nauki i szkolenia prowadzonego przez akredytowany podmiot szkolący.

Koordynatorem edukacji powinna być osoba z doświadczeniem pedagogicznym w sektorze medyczno-stomatologicznym.

Szkolenie zawodowe kończy się egzaminem teoretycznym i praktycznym, zdawanym przed właściwą komisją.

Ukończenie takiego szkolenia daje higienistkom uprawnienia do pracy zarówno w publicznych, jak i prywatnych praktykach stomatologicznych, lecz wyłącznie pod nadzorem lekarza dentysty, ponieważ nie posiadają one niezbędnych kompetencji do postawienia pełnej diagnozy.

Od higienistek stomatologicznych oczekuje się również kształcenia ustawicznego zgodnie z wymogami danego kraju, w którym wykonują zawód.

Przede wszystkim zespół

Ponieważ opieka stomatologiczna to złożone procesy lecznicze i ryzyko związane z zabiegami, oczywiste jest, że wymaga odpowiedniego wykształcenia i wiedzy medycznej, by prawidłowo diagnozować, planować i wdrażać terapię.

Wszyscy członkowie zespołu stomatologicznego powinni zaś wykonywać swoją pracę zgodnie z kwalifikacjami i używać tylko tych tytułów, które są zatwierdzone przez właściwy organ w kraju wykonywania zawodu.

Lekarze dentyści kierują zespołem i jedynie oni decydują, które z interwencji powinny być delegowane członkom zespołu stomatologicznego.

Jedynym profesjonalistą o pełnych kompetencjach, ponoszącym odpowiedzialność za zdrowie jamy ustnej i bezpieczeństwo pacjenta we wszystkich krajach UE pozostaje lekarz dentysta.

Ma on wiodącą rolę w zespole, by zapewnić najwyższej jakości opiekę stomatologiczną. Podsumowując: reguła „Delegowanie tak, zastępowanie nie” to nadrzędna zasada profilu zawodu higienistki.

W Polsce

Higienistka stomatologiczna to zawód wpisany do klasyfikacji profesji w obrębie szkolnictwa zawodowego i osoby, które chcą go wykonywać, muszą odbyć dwuletnie szkolenie zakończone dyplomem szkoły policealnej lub trzyletnie studia licencjackie.

Zakres uprawnień zawodowych higienistki jest szerszy niż asystentki stomatologicznej, a rozporządzenie MEN z dnia 7 lutego 2012 r. określa następujące zadania zawodowe, do których powinien być przygotowany absolwent szkoły kształcącej w zawodzie higienistka stomatologiczna:

• przygotowywanie gabinetu i stanowiska pracy lekarza dentysty oraz bieżąca konserwacja sprzętu;
• organizowanie prac związanych ze świadczeniem usług z zakresu stomatologii;
• wykonywanie czynności administracyjnych i prowadzenie dokumentacji związanej z funkcjonowaniem gabinetu dentystycznego;
• wykonywanie wstępnych badań stomatologicznych i zabiegów profilaktyczno-leczniczych pod nadzorem i na zlecenie lekarza dentysty;
• prowadzenie stomatologicznej edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w różnych środowiskach.

Anna Śpiałek
Członek Komisji NRL ds. Współpracy Międzynarodowej

Anna Lella
Prezydent-elekt ERO-FDI

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 12/2015-1/2016

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.