Leczenie i diagnostyka cukrzycy kuleje

Wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia na refundację leczenia cukrzycy zmniejszyły się o prawie 360 mln zł w porównaniu do 2011 roku (czyli okresu sprzed wejścia w życie ustawy refundacyjnej) – to jeden z najważniejszych wniosków z kolejnej edycji raportu firmy doradczej Sequence o refundacji leczenia cukrzycy w Polsce.

Stefan Bogusławski

Cukrzyca jest jedną z najczęściej występujących w Polsce chorób przewlekłych – ocenia się, że cierpi na nią ponad 3 mln Polaków, z czego tylko ok. 2 mln osób jest świadoma swojej choroby i objęta opieką lekarską. Jest przyczyną groźnych powikłań, które mogą prowadzić do trwałej niepełnosprawności lub śmierci chorego.

Obciążenie gospodarki kosztami cukrzycy jest bardzo ważnym i niedocenianym aspektem tej choroby. Na poważne skutki ekonomiczne cukrzycy składają się zarówno koszty bezpośrednie, związane z leczeniem powikłań, hospitalizacji, jak i koszty pośrednie, wynikające z absencji w pracy, niepełnosprawności, wcześniejszej śmiertelności i związanymi z nimi stratami produktywności.

Dlatego nowoczesne i skuteczne leczenie farmakologiczne zapobiega powikłaniom, wydłuża życie chorych oraz ich aktywność zawodową, obniża koszty hospitalizacji i koszty społeczne, takie jak: renty czy opieka nad przewlekle chorymi. Właściwe leczenie cukrzycy jest warunkiem koniecznym ograniczenia kosztów społecznych ekonomicznych epidemii tej choroby.

Wydatki publiczne na leczenie cukrzycy należą w Polsce do najniższych w Unii Europejskiej. Według IDF Diabetes Atlas 2013 w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynoszą one 1037 dolarów i są ok. 10 razy niższe niż w prowadzącej w rankingu Norwegii.

Zdaniem Stefana Bogusławskiego, partnera zarządzającego firmy doradczej Sequence, skuteczne leczenie cukrzycy jest jednym z największych wyzwań zdrowia publicznego w Polsce. Warto zaznaczyć, że spadek wydatków na leczenie i diagnostykę cukrzycy w największym stopniu przyczynił się do obniżenia kwoty refundacji.

– Po wprowadzeniu w życie nowych regulacji refundacyjnych znacząco spadł poziom wydatków płatnika publicznego na refundację w aptekach otwartych. Wydatki te w 2013 roku kształtowały się na poziomie o 1 mld zł niższym niż zakładał plan NFZ na ten rok i ok. 1,5 mld zł niższym niż w 2011 roku. Niestety oszczędności NFZ nie przekładają się na poprawę sytuacji polskich pacjentów z cukrzycą – mówi Stefan Bogusławski.

Spośród leków stosowanych w leczeniu cukrzycy, w ciągu ostatnich dwóch lat objęto refundacją jedną nową grupę insulin (tzw. długodziałające analogi insuliny) i rozszerzono zakres wskazań refundacyjnych dla metforminy.

Metformina, lek z grupy doustnych preparatów przeciwcukrzycowych, od maja 2013 roku jest refundowana dla szerszego zakresu wskazań, m.in. w przypadku nieprawidłowej tolerancji glukozy (stan przedcukrzycowy). Nie wpłynęło to jednak ani na wzrost liczby refundowanych opakowań, ani na znaczący wzrost wydatków refundacyjnych. Długodziałające analogi insuliny (LAA) zostały objęte refundacją w lipcu 2012 roku dla pacjentów z cukrzycą typu I, a następnie we wrześniu 2013 dla wybranej, ograniczonej grupy pacjentów z cukrzycą typu II.

Analogi stosuje się w Polsce znaczniej rzadziej niż w innych krajach europejskich. Wynika to z faktu, że w naszym kraju kryteria refundacji są bardziej restrykcyjne – wyłącznie chorzy z cukrzycą  typu I oraz ograniczona grupa z cukrzyca typu II korzysta z refundacji nowoczesnych leków. Warto zaznaczyć, że 90 proc. pacjentów diabetologicznych, to chorzy na cukrzycę typu II.

Wydatki na refundację leczenia i diagnostyki cukrzycy w 2013 roku były o prawie 360 mln niższe niż w 2011 roku. Wydatki NFZ związane z rozszerzeniem wskazań dla metforminy oraz wprowadzeniem LAA wyniosły w roku 2013 zaledwie 39 mln zł. W porównaniu z oszczędnościami wygenerowanymi w tej grupie terapeutycznej – 360 mln zł – stanowi niewielki procent.

Warto jednak podkreślić, że trwałe obniżenie wydatków płatnika publicznego na refundację w aptekach daje przestrzeń na dalsze, przemyślane wprowadzanie do farmakoterapii nowych leków, poszerzanie wskazań dla leków już refundowanych, a także rozwijanie systemu wczesnego wykrywania cukrzycy oraz wspomagania pacjentów w zarządzaniu chorobą.

Z raportu wynika także, że:

• Wydatki na leczenie cukrzycy w Polsce należą do najniższych w UE. Spośród krajów UE i EFTA tylko Bułgaria i Rumunia przeznaczają na ten cel mniej niż Polska, której wydatki są ok. 10 razy niższe w porównaniu z przewodzącą w rankingu Norwegią.

• Regulacje refundacyjne wprowadzone w styczniu 2012 roku spowodowały zwiększenie wydatków ponoszonych w aptece przez pacjentów stosujących insuliny. Ich jednorazowa opłata za wszystkie leki, wzrosła do kwoty ok. 120 zł w porównaniu do 103 zł, które chorzy na cukrzycę wydawali w aptece w 2011 roku.

• Pomimo objęcia refundacją analogów długodziałających oraz rozszerzenia wskazań refundacyjnych dla metforminy wydatki na refundację leczenia i diagnostyki cukrzycy w 2013 roku są o prawie 360 mln zł niższe niż w 2011 roku.

• Całkowita refundacja w aptekach w 2013 roku była niższa o 1 mld zł od planu NFZ. Pomimo wzrostu w stosunku do 2012 roku utrzymuje się na poziomie 1,5 mld zł poniżej wydatków z 2011 roku.

• Lekarze Podstawowej Opieki Zdrowotnej trwale ograniczyli przepisywanie insulin – liczba recept wystawianych przez lekarzy POZ trwale spadła – w 2013 była niższa o 15 proc. niż w 2011 roku.

• Średnia jednorazowa opłata za leki w aptekach diabetyków stosujących insuliny wzrosła ze 103 zł w 2011 roku do ok. 120 zł w 2013 roku.