PET czy SPECT – które badanie, kiedy, dla kogo?

Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) i tomografia emisyjna pojedynczych fotonów (SPECT) to badania z zakresu medycyny nuklearnej, wykorzystywane do wykrycia i monitorowania leczenia różnych chorób, zwłaszcza onkologicznych.

Foto: pixabay.com

Obydwie metody pozwalają na wykrycie nawet niewielkich zmian chorobowych, we wczesnej fazie rozwoju, kiedy są największe szanse na wyleczenie chorego. Czym różnią się badania PET i SPECT i co decyduje o ich zastosowaniu w danym przypadku?

PET – w poszukiwaniu pierwotnego ogniska choroby

Badanie pozytonowej tomografii emisyjnej – PET (ang. positron emission tomography) polega na rejestracji promieniowania powstałego w efekcie emisji pozytonów przez cząsteczki znakowane izotopami.

Źródłem pozytonów jest podana pacjentowi substancja promieniotwórcza – radiofarmaceutyk, ulegający rozpadowi beta plus. Badanie PET pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy wykryta w ciele pacjenta zmiana ma charakter łagodny, czy złośliwy. Metoda PET pozwala lekarzom ocenić, jak rozległa jest dana zmiana chorobowa i przez to umożliwia dokładne zaplanowanie najbardziej skutecznego leczenia. Dodatkowo, PET pozwala na wykrycie ewentualnych przerzutów nowotworowych.

– Badanie pozytonowej tomografii emisyjnej jest zlecane pacjentom, u których stwierdzono nowotwór złośliwy, a za pomocą innych metod diagnostycznych nie można stwierdzić, gdzie znajduje się pierwotne ognisko choroby lub w celu oceny rozległości procesu nowotworowego przed podjęciem decyzji o najbardziej odpowiednim leczeniu. Badanie PET jest bardzo czułe – umożliwia wczesne zdiagnozowanie zmian złośliwych, w tym przerzutów, co ma ogromne znaczenie dla skuteczności leczenia – mówi dr hab. Rafał Czepczyński z Polskiego Towarzystwa Medycyny Nuklearnej.

– Pozytonowa tomografia emisyjna jest zlecana także pacjentom po już przebytym leczeniu nowotworu złośliwego, ponieważ dzięki temu badaniu możemy stwierdzić, czy nie doszło do wznowy po leczeniu operacyjnym, jak również, czy stosowane leczenie nieoperacyjne, takie jak chemioterapia, daje dobre efekty i właściwą odpowiedź na leczenie – dodaje dr hab. Rafał Czepczyński.

Badanie PET jest standardowo połączone z inną metodą obrazowania, tomografią komputerową (PET-CT), a niekiedy z rezonansem magnetycznym (PET-MR). Dzięki temu możliwe jest przyporządkowanie znalezionych zmian patologicznych do odpowiednich struktur anatomicznych. Badanie pozytonowej tomografii emisyjnej jest najczęściej stosowane w onkologii, ale stosuje się je także w kardiologii. U niektórych chorych po zawale serca PET pozwala ocenić stan mięśnia sercowego i zweryfikować sens ewentualnego leczenia inwazyjnego. Badanie PET wykorzystuje się także w neurologii, między innymi w diagnostyce zmian niedokrwiennych w mózgu, guzów mózgu czy też w poszukiwaniu ognisk padaczkowych.

Jak wygląda badanie PET?

Na około 4-6 godzin przed wykonaniem badania pozytonowej tomografii emisyjnej pacjent nie powinien jeść żadnych posiłków ani pić nic innego poza wodą. Chodzi o zmniejszenie poziomu insuliny w organizmie i, tym samym, poprawę kontrastu pomiędzy ewentualnym guzem a tłem.

Na dobę przed badaniem PET pacjent nie powinien biegać, pływać, jeździć na rowerze i wykonywać innych ćwiczeń fizycznych, może jedynie podejmować aktywność fizyczną związaną z wykonywaniem codziennych, domowych czynności. Pacjenci, którzy chorują na cukrzycę, przed wykonaniem badania PET powinni skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym, gdyż zbyt wysokie stężenie glukozy może spowodować odstąpienie od badania.

SPECT – dla precyzyjnego obrazu funkcji narządów

Tomografia emisyjna pojedynczych fotonów – SPECT (ang. single photon emission computed tomography) jest podobnym, nieinwazyjnym badaniem obrazowym wykorzystującym izotopy promieniotwórcze. W tym przypadku do obrazowania narządów używa się substancji emitujących promieniowanie gamma. Rozmieszczenie radioznaczników, a także ich przepływ oraz wydzielanie i wydalanie jest rejestrowane przez gammakamerę i przedstawiane na ekranie monitora. Podobnie jak w przypadku PET, możliwe jest wykonanie jednoczesnego badania tomografii komputerowej (SPECT-CT).

– Często technika SPECT jest znakomitym uzupełnieniem klasycznej scyntygrafii, ponieważ pozwala ona na zobrazowanie zmian w trójwymiarze. Daje to więc możliwość nie tylko precyzyjnej lokalizacji ognisk patologicznych, ale również wykrycia mniejszych zmian niż w scyntygrafii. Nie ma nowoczesnej diagnostyki onkologicznej, kardiologicznej i neurologicznej bez diagnostyki radioizotopowej z użyciem SPECT-CT – mówi dr hab. Rafał Czepczyński.

Badania przy pomocy tomografii emisyjnej pojedynczych fotonów są wykorzystywane w diagnostyce chorób: kości, nerek, mózgu, wątroby, serca i naczyń. Badanie SPECT stosuje się także w diagnostyce raka tarczycy, guzów neuroendokrynnych, ocenie ognisk padaczkowych, przepływu mózgowego, a także rozmieszczenia różnych receptorów w mózgu i innych tkankach. Badanie SPECT, tak jak badanie PET, pozwala na monitorowanie przebiegu choroby i ocenę skuteczności zastosowanego leczenia. Przeciwwskazania do wykonania badania SPECT to ciąża. W przypadku karmienia piersią, pacjentka powinna uzyskać dokładne wytyczne od lekarza.

Jak  wygląda badanie SPECT?

Szczególne przygotowanie do badania SPECT nie jest w większości przypadków potrzebne, choć niektóre badania wymagają odpowiedniej diety lub odstawienia pewnych leków. Badania kardiologiczne wykonywane są na czczo. Po dożylnym podaniu radioaktywnej substancji pacjent zostaje umieszczony na leżance, z którą zostaje wprowadzony do urządzenia.

Za pomocą tzw. gammakamery zostaje odczytane rozmieszczenie znacznika w organizmie pacjenta. Niektóre badania wymagają więcej niż jednego skanu w ciągu dnia, a czasami badanie wykonuje się nawet po kilku dniach od iniekcji. Promieniowanie pochodzące od izotopów jest rejestrowane przez specjalne detektory. Gamma kamera połączona jest z komputerem. Po zastosowaniu odpowiednich algorytmów, otrzymuje się przestrzenny obraz rozmieszczenia izotopu w organizmie.