Praca a COVID-19. Skierowanie do zwalczania epidemii

W ostatnim czasie ponownie bardzo aktualny stał się temat skierowań do pracy przy zwalczaniu epidemii na podstawie decyzji wojewodów.

Foto: pixabay.com

Kwestia ta jest uregulowana w art. 47 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgodnie z jego zapisami decyzje wojewodów dotyczące oddelegowania do pracy nie muszą być sporządzane i doręczane na piśmie, nie muszą być też uzasadniane.

Obowiązek pracy

Decyzja stwarza obowiązek pracy do trzech miesięcy w podmiocie leczniczym lub w innej jednostce organizacyjnej wskazanej w decyzji. Podmiot, do którego lekarz został skierowany, ma obowiązek nawiązania z nim stosunku pracy na czas wykonywania określonej pracy na okres nie dłuższy niż wskazany w decyzji. Z kolei dotychczasowy pracodawca ma obowiązek udzielić lekarzowi urlopu bezpłatnego na ten sam czas.

Art. 47 ustawy jest przepisem szczególnym i, zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali, stosowany jest zamiast regulacji Kodeksu pracy. Stwarza on po stronie lekarza obowiązek podjęcia pracy, a po stronie pracodawcy – obowiązek zatrudnienia. Wyłącza zatem swobodę kontraktową stron. Można wobec tego przyjąć, że to nie umowa, która ma zostać zawarta, a decyzja wojewody stanowi źródło stosunku pracy. Umowa ma jedynie konkretyzować jego treść i tak już limitowaną w art. 47 ustawy. Wyłączona jest też swoboda stron co do ustalenia wysokości wynagrodzenia za pracę.

Możliwe wyłączenia

Omawiany przepis zawiera również katalog przyczyn uniemożliwiających pracę na podstawie skierowania, wyłączający w tym zakresie przepisy prawa pracy. Jedną z takich przyczyn jest ukończenie określonego wieku. Dotychczas było jednolicie 60 lat dla kobiet i mężczyzn, ale tzw. ustawa covidowa z 28 października br.¹ wprowadza zmianę na 60 lat dla kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Dotychczas do pracy nie mogły być też skierowane osoby wychowujące dziecko do 14. r.ż. (żadne z rodziców posiadające władzę rodzicielską), a gdy dziecko ma powyżej 14 lat, do pracy mogła zostać skierowana wyłącznie jedna z nich.

Znowelizowany art. 47 ust. 3a (po wejściu w życie tzw. ustawy covidowej) zmniejsza ochronę – mówi on bowiem, że w przypadku rodziców opiekujących się dziećmi do 18 lat tylko jedno z nich jest chronione przed skierowaniem do pracy (dotyczy to także opieki nad dziećmi do 14. r.ż.). Do pracy nie mogą być również skierowani inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi, na których przebieg ma wpływ zakażenie lub zachorowanie na chorobę zakaźną będącą przyczyną epidemii lub orzeczona choroba przewlekła ma wpływ na przebieg lub zachorowanie na chorobę zakaźną – o tych kwestiach dotychczas decydował lekarz posiadający specjalizację lub tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny, której dotyczy choroba przewlekła, lub lekarz specjalista w dziedzinie chorób zakaźnych (po wejściu w życie ustawy z 28 października 2020 r. jest to lekarz orzecznik ZUS).

Warto też mieć na uwadze, że pojęcie inwalidy z art. 47 ust. 3 pkt 4) ustawy ogranicza się do inwalidów wojennych i wojskowych (i również innych mundurowych, jeśli tak stanowią odrębne ustawy).Do pracy przy zwalczaniu epidemii nie mogą być kierowane także m.in. osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolność do pracy (częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, art. 12 ust. 3 stawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS). Trzeba też pamiętać, że niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zapobieganiu oraz zwalczaniu epidemii podlega karze grzywny, o czym stanowi art. 53 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Jarosław Klimek, radca prawny OIL w Łodzi

¹ Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19, jednym z jej elementów jest nowelizacja art. 47 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.