Praktyka stomatologiczna: asystentki do lamusa

Rzeczywistość zmienia się na naszych oczach, dotyczy to także pracy lekarza dentysty. Czasy praktykowania w pojedynkę przeszły niezaprzeczalnie do historii.

Foto: Marta Jakubiak

Młodzi lekarze dentyści nawet na moment nie dopuszczają do siebie myśli, by pracować samodzielnie, dla nich praca zespołowa to już standard, ale też dla nikogo nie jest tajemnicą, że liderem zespołu stomatologicznego zawsze jest lekarz dentysta i wyłącznie do niego należą decyzje w zakresie diagnostyki i planowania leczenia. Na kogo możemy liczyć?

Asystentka stomatologiczna. Zawód jest wpisany do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, osoba po odpowiednim przeszkoleniu legitymuje się dyplomem szkoły policealnej. Program kształcenia wynika z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 7 lutego 2012 r. Szkolenie jest jednoroczne, a absolwent powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

• przygotowywanie gabinetu i stanowiska pracy lekarza dentysty do pracy;
• asystowanie lekarzowi dentyście podczas wykonywania zabiegów;
• przygotowywanie i przechowywanie leków, materiałów, narzędzi oraz konserwowanie na bieżąco sprzętu stosowanego w stomatologii;
• wykonywanie czynności administracyjnych i prowadzenie dokumentacji związanej z funkcjonowaniem gabinetu dentystycznego.

Aktualnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 8 sierpnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, które przewiduje m.in. likwidację naboru na szkolenie asystentek stomatologicznych od roku szkolnego 2016/2017.

Kształcenie w tym zawodzie będzie prowadzone do zakończenia cyklu edukacji, a osoby, które nabyły kwalifikacje do wykonywania zawodu asystentki stomatologicznej, nie stracą uprawnień do wykonywania tego zawodu po zakończeniu kształcenia w szkołach policealnych.

Higienistka stomatologiczna. Zawód ten wpisany jest do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego i osoby chcące go wykonywać muszą odbyć dwuletnie szkolenie zakończone dyplomem szkoły policealnej lub trzyletnie studia licencjackie. Zakres uprawnień zawodowych jest szerszy niż asystentki stomatologicznej, a wspomniane powyżej rozporządzenie MEN z 7 lutego 2012 r. określa następujące zadania zawodowe, do których powinien być przygotowany absolwent szkoły kształcącej w zawodzie higienistka stomatologiczna:

• przygotowywanie gabinetu i stanowiska pracy lekarza dentysty oraz bieżąca konserwacja sprzętu;
• organizowanie prac związanych ze świadczeniem usług z zakresu stomatologii;
• wykonywanie czynności administracyjnych i prowadzenie dokumentacji związanej z funkcjonowaniem gabinetu dentystycznego;
• wykonywanie wstępnych badań stomatologicznych i zabiegów profilaktyczno-leczniczych pod nadzorem i na zlecenie lekarza dentysty;
• prowadzenie stomatologicznej edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w różnych środowiskach.

Pomoc dentystyczna. Pod tym pojęciem rozumie się osoby bez formalnych kwalifikacji zawodowych, które pomagają lekarzowi dentyście, wykonując pracę na podstawie nabytego doświadczenia zawodowego. Nie ma obecnie uregulowań prawnych dotyczących takich osób – ich zatrudnianie i odpowiedzialność za ich pracę spoczywa na lekarzu dentyście prowadzącym praktykę lub podmiocie leczniczym. Niezbędne kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku pomocy dentystycznej to średnie wykształcenie i odpowiednie przeszkolenie zawodowe.

Na tym nie koniec, nie zawsze proces leczenia jest w pełni zrealizowany w gabinecie stomatologicznym, część prac stomatologicznych (głównie ortodontycznych i protetycznych) wymaga współpracy z pracującymi w laboratoriach technikami dentystycznymi.

Odnośnie techników, formalnie nadal obowiązuje Dekret z 1946 r. o wykonywaniu czynności techniczno-dentystycznych, który stanowi, że wykonywanie czynności techniczno-dentystycznych przez osoby nieuprawnione do wykonywania praktyki lekarsko-dentystycznej dozwolone jest wyłącznie technikom dentystycznym oraz tzw. uprawnionym technikom dentystycznym.

Technicy dentystyczni mogą wykonywać i naprawiać wyroby medyczne z zakresu protetyki dentystycznej, ortodoncji oraz epitez twarzy wyłącznie na zamówienie lekarzy dentystów. Trzeba tu także wspomnieć, iż uprawnienia zawodowe „uprawnionych techników dentystycznych” były szersze niż techników dentystycznych i obejmowały niektóre czynności wykonywane przez lekarzy dentystów (z wyjątkiem leczenia chorób jamy ustnej) – obecnie w Polsce ta kategoria techników nie funkcjonuje.

Nie można tu także zapomnieć, że lekarze dentyści, zwłaszcza o specjalności chirurgicznej, zatrudniają też do swoich zespołów dyplomowane pielęgniarki, a wśród nich zdecydowanie preferowane są instrumentariuszki. Tak więc lekarz dentysta może współpracować w zespole, w którym ma do dyspozycji jedną lub kilka z wymienionych wyżej osób.

Po likwidacji dalszego kształcenia w zawodzie asystentki stomatologicznej czynności zawodowe tychże mają wg planów Ministerstwa Edukacji Narodowej przejąć w przyszłości higienistki stomatologiczne albo pomoce dentystyczne. Sonda przeprowadzona wśród lekarzy dentystów, członków komisji stomatologicznych poszczególnych izb okręgowych oraz wynik dyskusji na posiedzeniu KS NRL jasno wskazały, że lekarze z niezadowoleniem przyjęli pomysł MEN dotyczący likwidacji dalszego kształcenia zawodowego w zawodzie asystentki stomatologicznej.

Dla zdecydowanej większości lekarzy dentystów najbardziej pożądanym członkiem zespołu stomatologicznego okazała się właśnie asystentka stomatologiczna. Wiele z tych osób podkreślało, że procedury stomatologiczne są coraz bardziej skomplikowane, a ich prawidłowe wykonanie nie jest możliwe bez fachowej asysty. W komentarzach często podnoszono fakt, iż lekarze dentyści powinni też mieć większy wpływ na zakres szkolenia i nabywane kompetencje zawodowe zawodów pomocniczych w stomatologii.

Członkowie KS NRL przyjęli apel do Ministra Zdrowia o podjęcie działań zmierzających do przywrócenia prowadzenia kształcenia zawodowego w zawodzie asystentka stomatologiczna (apel nr 1/15/VII KS NRL z dnia 6 lutego 2015).

Apel nie bez przyczyny został skierowany do Ministra Zdrowia, gdyż to właśnie na jego wniosek w ubiegłym roku Minister Edukacji Narodowej podjął taką decyzję i wydał stosowne rozporządzenie. Podkreślono w nim fakt, że rozwijając swoje praktyki, tworzymy miejsca pracy i rekrutując personel pomocniczy, zależy nam na jego wykwalifikowaniu, a dostęp do higienistek stomatologicznych jest bardzo zawężony i dotyczy w zasadzie dużych aglomeracji miejskich.

MZ w piśmie z 7 września 2012 r. podaje, że szacunkowa liczba higienistek w Polsce to 2500 osób.

Skąd taki pomysł resortu zdrowia? Trudno odgadnąć, na pewno nie wzorował się na innych państwach UE, gdyż tam w każdym kraju funkcjonuje zawód asystentek [wg CED EU Manual 2014], nawet jeśli nazewnictwo nie zawsze jest jednobrzmiące z naszym (dental surgery assistants, dental nurses, dental chairside assistants, dental assistants), zadania zawodowe są zbliżone.

Inaczej ma się sprawa z higienistkami stomatologicznymi, które pracują w 23 państwach Unii. Koledzy z tych państw, gdzie nie ma zawodu higienistek stomatologicznych, czasem wyrażają głos zdziwienia: po co wam higienistki – wystarczą dobre asystentki. Może u nas ktoś się zwyczajnie pomylił? Stomatolodzy apelują: kształcenie w zawodzie asystentki stomatologicznej powinno być nadal prowadzone.

Likwidacja kształcenia spowoduje, że to lekarz będzie musiał przeszkolić daną osobę lub zatrudnić higienistkę, a tych na rynku pracy nie jest zbyt wiele. Nie każdy lekarz ma chęć, czy przede wszystkim czas prowadzić profesjonalne szkolenie w gabinecie.

Szkoły mają określone ramy programowe, szkolenie zawodowe asystentki jest krótsze niż higienistki stomatologicznej, trwa tylko rok, co stwarza możliwość uzyskania kwalifikacji bez konieczności rezygnacji z pracy. Likwidacja zawodu asystentki stomatologicznej to dla lekarzy dentystów duże utrudnienie. Jak powiedziała jedna z koleżanek: to jakby zlikwidować zawód instrumentariuszki na sali operacyjnej i kazać chirurgom szkolić sobie personel samodzielnie.

Jolanta Smerkowska-Mokrzycka
Przewodnicząca Zespołu ds. Zawodów Pomocniczych Komisji Stomatologicznej NRL

Anna Lella
Prezydent elekt Europejskiej Regionalnej Organizacji Światowej Federacji Dentystycznej (ERO-FDI)

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 4/2015

Jesteś lekarzem dentystą? Studiujesz na kierunku lekarsko-dentystycznym? Interesuje cię stomatologia? Sprawdź, co na ten temat ostatnio opublikowaliśmy na naszym portalu (zobacz więcej).