Stomatologia przyszłości

Walka z próchnicą zębów jest wciąż aktualnym i ważnym wyzwaniem dla lekarzy dentystów – mówi prof. Barbara Tymczyna-Borowicz, prezydent Polskiego Towarzystwa Medyczno-Dentystycznego „Sapientia”, w rozmowie z Lucyną Krysiak.

W dniach 8-9 maja w Lublinie odbyła się XXIII Międzynarodowa Konferencja Okrągłego Stołu. Jakie problemy w stomatologii zdominowały to wydarzenie?

Wiodącym tematem było kształcenie przed- i podyplomowe dotyczące stomatologii przyszłości, w tym profilaktyki spersonalizowanej, potrzeb leczniczych i ratunkowych w implantoprotetyce wieku podeszłego, perspektyw periodontologii w najbliższym dziesięcioleciu oraz zastosowań sztucznej inteligencji, cyfryzacji i automatyki w ortodoncji przyszłości.

Przedstawiono także prawne regulacje odnoszące się do przeniesienia studenta kierunku lekarsko-dentystycznego na inny kierunek medyczny, obowiązków nauczyciela akademickiego wynikających z realizacji programów studiów stomatologii przyszłości, skutków nieprzestrzegania regulaminu studiów podczas weryfikacji efektów uczenia oraz kompetencji komunikacyjnych w edukacji medycznej.

Dlaczego to takie ważne?

Chodzi o stworzenie regulacji prawnych, które w precyzyjny sposób odniosą się do problemu odpowiedzialności nauczyciela akademickiego realizującego zajęcia z udziałem pacjentów leczonych przez studentów w trakcie praktycznych zajęć klinicznych na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Realizację praktycznych zajęć klinicznych poprzedza wprawdzie nauczanie przedkliniczne w warunkach symulacji medycznej, przygotowujące studenta do pracy z udziałem pacjenta, jednak specyfika stomatologicznych procedur zabiegowych przeprowadzanych przez studentów w trakcie praktycznych zajęć klinicznych wiąże się z ogromną odpowiedzialnością nauczyciela akademickiego nadzorującego prawidłowość ich wykonania.

Zaś nauczanie kliniczne uregulowane przez ustawę o zawodach lekarza i lekarza dentysty (art. 5 ust. 1 pkt) wydaje się tu niewystarczające.

Do debaty włączyli się rektorzy i dziekani uniwersytetów medycznych w Ukrainie, gdzie trwa wojna. Z czym muszą się mierzyć i jakie to ma przełożenie na kształcenie lekarzy dentystów z Ukrainy w Polsce?

Podkreślali, że podczas wojny nie zawiesili działalności dydaktycznej nawet na jeden dzień. Pojawiły się natomiast wyzwania wymagające nowych kompetencji, takie jak konfigurowanie przechowywania i przepakowywania darów pomocy społecznej, logistyki ich wysyłania do miejsca przeznaczenia czy organizowanie kanału do identyfikacji zagranicznych leków.

Przyszło im się też zmierzyć z brakiem prądu, internetu i schronienia oraz funkcjonowaniem pod presją psychiczną. Z tego powodu część studentów z Ukrainy przyjechała kontynuować kształcenie w Polsce. Z czasem niektórzy z nich powrócili do swojego kraju.

W konferencji swój udział zaznaczył też samorząd lekarski. W jaki sposób?

Naczelna Izba Lekarska przedstawiła strategię Rady ds. Rozwoju Stomatologii, której zadaniem jest wypracowanie wspólnego stanowiska dotyczącego rozwiązywania problemów stomatologii przez Ministerstwo Zdrowia, samorządy lekarskie, konsultantów krajowych oraz społeczności lekarzy dentystów.

Co się zmieniło w kształceniu podyplomowym w stomatologii?

Istotną, choć kontrowersyjną zmianą w kształceniu podyplomowym lekarzy dentystów jest udostępnianie przystępującym do egzaminów LDEK/PES około 70 proc. pytań zawartych w testach. Ustawa z dnia 16 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawa z dnia 27 grudnia 2022 r. dotycząca nowelizacji egzaminów specjalizacyjnych zobowiązuje do udostępniania pytań testowych w domenie publicznej – na stronie internetowej CEM w terminie siedmiu dni od daty przeprowadzenia egzaminu specjalizacyjnego.

Niestety, stwarza to konieczność zwiększenia finansowania corocznego pozyskiwania nowej puli pytań w związku z PES, co zaniepokoiło środowisko. Kolejną zmianą jest zwolnienie z egzaminu ustnego – drugiego etapu PES kandydata, który uzyskał z egzaminu testowego co najmniej 75 proc. poprawnych odpowiedzi.

Ważnym także jest zapis dotyczący publikacji na co najmniej cztery miesiące przed egzaminem zakresu merytorycznego PES, tj. wykazu źródeł bibliograficznych ze wskazaniem określonych rozdziałów oraz wytycznych  właściwych towarzystw naukowych.

Obrady Okrągłego Stołu toczyły się w kontekście stomatologii przyszłości, czy nadal będzie toczyła walkę z próchnicą zębów, czy zdominuje ją implantoprotetyka, czy może technologie 3D i sztuczna inteligencja?

Walka z próchnicą zębów jest wciąż aktualnym i ważnym wyzwaniem dla lekarzy dentystów. Jako choroba wieloprzyczynowa wymaga działań wielokierunkowych, w tym dużego zaangażowania pacjenta. Złożona etiologia próchnicy stwarza potrzebę wdrożenia „profilaktyki na miarę”, tj. profilaktyki spersonalizowanej, dostosowanej do ogólnego stanu zdrowia oraz sytuacji socjoekonomicznej pacjenta.

Z konferencjami Okrągłego Stołu w stomatologii nierozerwalnie związane jest Polskie Towarzystwo Edukacji Medyczno-Dentystycznej „Sapientia”, obchodzące X-lecie istnienia. Działania Towarzystwa przyczyniły się do utrzymania akademickiego poziomu kształcenia oraz jednolitych magisterskich studiów na kierunku lekarsko-dentystycznym, a także używania tytułu lekarza dentysty ze wszystkimi uprawnieniami przysługującymi lekarzowi, uznawania dyplomu lekarza dentysty w Unii Europejskiej, ugruntowując tym samym znaczenie polskiej stomatologii w tym obszarze.

Konferencje Okrągłego Stołu (KOS) rozpoczęły się w 1999 r., w okresie poprzedzającym wejście Polski do Unii Europejskiej, i podyktowane były koniecznością wypracowania programów kształcenia dostosowanych do obowiązujących w krajach członkowskich.

Z działalnością „Sapientii” związana jest prof. Teresa Bachanek, postprzewodnicząca organizacji.

Pani prof. Teresa Bachanek jest pomysłodawczynią Konferencji z udziałem władz oraz przedstawicieli akademickiego środowiska medycznego z Polski i z zagranicy, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Edukacji i Nauki, CMKP, CEM, NIL oraz konsultantów krajowych.

Nowatorska formuła tego wydarzenia zyskała uznanie i akceptację całego środowiska akademickiego, w tym uczelni medycznych oraz władz samorządowych, senatorów i posłów RP Ziemi Lubelskiej. Prof. Bachanek jest założycielką i pierwszą prezydent Polskiego Towarzystwa Edukacji Medyczno-Dentystycznej „Sapientia” oraz organizatorką 23 Konferencji Okrągłego Stołu w latach 1999-2023.

Czy idee głoszone przez Towarzystwo przetrwały?

W opinii prof. Stanisława Majewskiego, twórcy nowoczesnego Instytutu Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, nałęczowsko-lubelskie konferencje mimo pokoleniowych zawirowań nie przepadły i stały się trwałym, niemal instytucjonalnym fenomenem w skali kraju.

Stanowiska formułowane przez PTMD „Sapientia” są odzwierciedleniem aktualnych problemów dotyczących edukacji medyczno-dentystycznej, poczynając od dostosowania programów nauczania na kierunku lekarsko-dentystycznym do obowiązujących w Unii Europejskiej, zmian wynikających z ustawy 2.0 Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, nauczania w warunkach pandemii SARS-CoV-2, uwarunkowań geopolitycznych związanych z wojną w Ukrainie.