System IMI

System Wymiany Informacji na Rynku Wewnętrznym i jego związek z wykonywaniem zawodów lekarza i lekarza dentysty.

Bruksela
Foto: freeimages.com

Tak zwany rynek wewnętrzny Unii Europejskiej (UE), będący jednym z podstawowych elementów gospodarki europejskiej, jest prawdopodobnie tym elementem UE, z którym poszczególni obywatele w swym codziennym życiu prywatnym i zawodowym spotykają się najczęściej.

Rynek wewnętrzny określa się jako obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.

Istnienie rynku wewnętrznego znacznie ułatwia obywatelom państw członkowskich UE zamieszkiwanie, wykonywanie pracy zarobkowej (czy to jako pracownik, czy jako przedsiębiorca), kształcenie się, podróżowanie, a nawet leczenie się na obszarze wszystkich państw tworzących UE, a nie tylko w granicach państwa, którego się jest obywatelem.

Od dawna podejmowane są przez instytucje unijne oraz krajowe działania zmierzające do usprawniania, upraszczania i przyspieszania wymiany informacji niezbędnych do realizacji poszczególnych uprawnień przysługujących w ramach rynku wewnętrznego, w ostatnim czasie ze szczególnym uwzględnieniem nowych technologii informatycznych.

Komisja Europejska, we współpracy z urzędami krajowymi, ok. 10 lat temu opracowała i wdrożyła specjalne narzędzie informatyczne w celu usprawnienia wzajemnej współpracy pomiędzy administracjami państw członkowskich w procesie realizacji dyrektyw rynku wewnętrznego UE. Funkcjonuje to pod nazwą „System Wymiany Informacji na Rynku Wewnętrznym (IMI)”.

Uznawanie kwalifikacji zawodowych

System funkcjonuje od 2008 r. Pierwszą grupą zagadnień, które były obsługiwane w ramach systemu IMI, były kwestie związane z uznawaniem kwalifikacji zawodowych. Osobami, które w dużym stopniu korzystają z ułatwień w podejmowaniu pracy w innych państwach UE wynikających z unijnego systemu (automatycznego) uznawania kwalifikacji zawodowych, są lekarze i lekarza dentyści.

Z tego względu od samego początku swego funkcjonowania system IMI miał związek z wykonywaniem tych zawodów, a izby lekarskie – okręgowe i Naczelna – są jego użytkownikami. Jako użytkownicy systemu mają możliwość przekazywania i uzyskiwania różnego rodzaju informacji związanych z procedurą uznawania kwalifikacji zawodowych lekarzy i lekarzy dentystów:

• z jednej strony w przypadku lekarzy, którzy kształcili się za granicą i ubiegają się o przyznanie uprawnień zawodowych w Polsce (takich osób jest ok. 25 rocznie) albo ubiegają się o uznanie w Polsce specjalizacji uzyskanej za granicą (takich osób jest ok. 40 rocznie),
•  z drugiej strony w przypadku lekarzy z Polski zamierzających podjąć pracę w innym państwie w oparciu o uznanie kwalifikacji zawodowych uzyskanych w Polsce.

Należy zaznaczyć, że możliwość wymiany informacji w systemie IMI pomiędzy właściwymi urzędami nie zastępuje konieczności składania przez lekarza odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej uzyskane kwalifikacje, a w niektórych przypadkach także inne okoliczności związane z wykonywaniem zawodu (np. niekaralność) – docelowo tak ma być dopiero w przypadku ewentualnego wdrożenia w odniesieniu do zawodów lekarza i lekarza dentysty tzw. Europejskiej Legitymacji Zawodowej¹.

Jednakże niejednokrotnie możliwość uzyskania w tym trybie dodatkowych informacji albo wyjaśnień pozwala instytucji rozpatrzyć dany wniosek szybciej, bez dodatkowego angażowania wnioskodawcy w gromadzenie i przekazywanie dalszej dokumentacji.

Pomimo tego, że system uznawania kwalifikacji jest regulowany dosyć szczegółowo przepisami dyrektywy unijnej oraz że ustalone są wykazy dokumentów potwierdzających uzyskanie określonych kwalifikacji zawodowych w poszczególnych państwach UE, dokonanie wymaganych ustaleń bywa skomplikowane i wiąże się z koniecznością uzyskania dalszych informacji.

Dzięki temu, że system IMI zawiera obszerny zestaw pytań dotyczących kwestii mogących mieć w tym kontekście znaczenie, które są dla poszczególnych użytkowników widoczne we własnym języku, oraz że wszystkie przekazywane informacje są rejestrowane w systemie, wymiana informacji jest zwykle sprawniejsza i pozwala mieć większą pewność co do ich wiarygodności i źródła pochodzenia.

Co istotne, urzędy będące użytkownikami systemu IMI mają obowiązek udzielania odpowiedzi i wyjaśnień dot. zagadnień z zakresu ich kompetencji i posiadanych przez nie informacji. Oczywiście jak każde tego rodzaju narządzenie również system IMI ma pewne ograniczenia i ułomności i czasem łatwiej uzyskać potrzebne informacje za pomocą innych form komunikacji.

Inne obszary zastosowań systemu IMI

Stopniowo system IMI obejmuje także inne dziedziny prawodawstwa regulującego rynek wewnętrzny UE, a możliwość korzystania z niego uzyskuje coraz więcej instytucji – z danych Komisji Europejskiej wynika, że w czerwcu 2016 r. zarejestrowanych było 7246 instytucji. System składa się obecnie z 9 modułów obejmujących poszczególne grupy zagadnień.

Oprócz spraw związanych z uznawaniem kwalifikacji, system pozwala wymieniać informacje związane np. z e-handlem, delegowaniem pracowników.

Ponadto ma także zastosowanie w zakresie realizacji praw pacjentów korzystających z opieki zdrowotnej poza państwem, w którym posiadają ubezpieczenie zdrowotne, a następnie ubiegających się w swoim państwie o zwrot kosztów takiego leczenia. System IMI pozwala sprawdzić, czy lekarz, który w innym kraju udzielał danego świadczenia, był do tego uprawniony.

W przypadku świadczeń udzielanych w Polsce takie zapytania napływają przede wszystkim ze Szwecji. Od stycznia 2016 r. system IMI obsługuje kolejny moduł mający związek z wykonywaniem zawodów lekarza i lekarza dentysty, i mogący mieć wpływ na możliwość ich wykonywania w innym państwie.

Chodzi o tzw. system ostrzegania, polegający na tym, że wyznaczone instytucje danego państwa (w Polsce – okręgowe rady lekarskie) są zobowiązane do zgłaszania – właśnie za pośrednictwem systemu IMI – właściwym organom wszystkich pozostałych państw członkowskich informacji o wskazanych w dyrektywie pracownikach ochrony zdrowia, którym organ publiczny lub sąd zakazał wykonywania zawodu lub ograniczył jego zakres (czasowo lub na stałe).

System ostrzegawczy obejmuje wszystkich lekarzy i lekarzy dentystów – także tych, którzy nie zamierzają korzystać z uprawnień wynikających z dyrektywy, wystarczy, że są choćby teoretycznie objęci jej zakresem. Kolejne informacje na ten temat publikować będziemy już wkrótce.

Marek Szewczyński
Radca prawny, Naczelna Izba Lekarska

Paulina Tomaszewska
Prawnik, Biuro Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej

¹ Wbrew przyjętej nazwie, jest to de facto rodzaj elektronicznego certyfikatu w formie folderu zamieszczonego w systemie IMI zawierającego całą wymaganą dokumentację dot. danej osoby ubiegającej się o uznanie kwalifikacji i przyznanie uprawnień zawodowych, czyli dane osobowe, posiadane dokumenty dot. kwalifikacji zawodowych, zaświadczenia (np. o postawie etycznej). Na chwilę obecną ma to zastosowanie do pięciu zawodów, m.in. zawodu pielęgniarki, farmaceuty, fizjoterapeuty.

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.