Jak walczy się z wirusowym zapaleniem wątroby?

Podczas Światowego Zgromadzenia Zdrowia zatwierdzono globalną strategię zwalczania WZW dla sektora zdrowia na lata 2016-2021 (GHSS – Global Health Sector Strategy on viral hepatitis for 2016-2021), której założeniem docelowym jest wyeliminowanie WZW jako zagrożenia dla zdrowia publicznego do 2030 r. poprzez zmniejszenie rozpowszechnienia i umieralności.

Do zakażenia HCV może dojść m.in. podczas wizyty u fryzjera lub kosmetyczki
Foto: freeimages.com

W chwili obecnej, według oszacowań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w skali globalnej ok. 2-3% populacji (130-150 mln) jest przewlekle zakażonych wirusem HCV [1], choć dane te mogą być zawyżone. Według najnowszych badań, w których doprecyzowano, że chodzi tylko o osoby, u których wykrywa się wirusa, a nie jedynie ślad jego obecności w postaci przeciwciał anty-HCV, liczba osób zakażonych HCV to 80 mln [2].

Corocznie notuje się ok. 500 tys. zgonów z powodu zakażenia wirusem HCV na świecie.

Liczba osób zakażonych w Regionie Europejskim sięga 15 mln. Większość z tych zakażeń występuje w Europie Wschodniej. Każdego roku z powodu WZW C umiera w Europie ok. 86.000 osób [3]. Wg danych rejestrowanych przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) najwięcej nowych rozpoznań zakażeń HCV odnotowano w grupie mężczyzn (stosunek mężczyzn do kobiet – 1,9:1) oraz osób w wieku 25-44 (53,5%), podczas gdy blisko 9% przypadków (8,6%) było w wieku poniżej 25 lat [4].

W Polsce nawet do 200 tys. osób może być zakażonych HCV (obecność wirusa w organizmie).

Wyniki badań prowadzonych w ramach projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV” wskazują, że przeciwciała anty-HCV występują u 1,11% populacji osób dorosłych w Polsce (ok. 350 tys. osób). Odsetek osób zakażonych HCV (obecność HCV RNA) dotyczy 0,52% populacji osób dorosłych, 165 tys. (125-215 tys.). HCV rzadziej występuje wśród dzieci, ale dokładne dane nie są dostępne. Rozpowszechnienie zakażeń HCV jest wyższe wśród mężczyzn niż kobiet (0,70% vs 0,35%) oraz w grupie wiekowej 18-24 (1,02%). Wyniki badań są alarmujące, gdyż wskazują, że w Polsce 80% osób zakażonych HCV o tym nie wie, a świadomość na temat zakażeń HCV w społeczeństwie jest wciąż zbyt niska. Ponad połowa osób (55%) deklaruje, że nigdy nie słyszała o wirusie HCV.

Wśród czynników medycznych tradycyjnie wiązanych z występowaniem HCV na pierwszym miejscu pozostają przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych, które miały miejsce przed 1992 r.

Natomiast transfuzje wykonywane w okresie późniejszym są pod tym względem znacznie bardziej bezpieczne. Wśród innych zabiegów medycznych istotnie związanych z wyższym rozpowszechnieniem wirusa należy wymienić: cięcia cesarskie, zabiegi okołoporodowe lub biopsje. Do głównych pozamedycznych czynników związanych z występowaniem HCV należy wymienić: iniekcyjne lub donosowe przyjmowanie narkotyku, posiadanie tatuaży, a także zakażenie HCV u partnera seksualnego. Najwyższe rozpowszechnienie odnotowano wśród osób używających narkotyki: 64,6% wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków i 6,5% wśród używających nieiniekcyjnie.

Wśród osób zamieszkujących z osobą zakażoną (domowników) nie stwierdzono istotnie częstszego występowania zakażenia HCV.

Liczba nowych rozpoznań zakażeń HCV w Polsce w ostatnim okresie wzrasta, co w kontekście liczby nierozpoznanych zakażeń należy uznać za tendencję korzystną, świadczącą o stopniowo wzrastającej liczbie badań w tym kierunku. W latach 2014 i 2015 rozpoznano odpowiednio 3551 i 4284 zakażenia^[5]. Porównując to jednak do szacowanej liczby nierozpoznanych zakażeń można zauważyć, że w Polsce rozpoznaje się rocznie jedynie ok. 25 zakażeń na 1000 osób żyjących z nierozpoznanym zakażeniem w populacji.

W ramach strategii globalnej WHO oraz wytycznych ECDC o kierunku rozwoju nadzoru nad wirusowymi zapaleniami wątroby niezbędne jest wdrożenie działań usprawniających nadzór epidemiologiczny nad wirusowymi zapaleniami wątroby (wszystkich typów).

W ramach realizacji tych wytycznych Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, realizując zadania krajowej jednostki specjalistycznej właściwej w zakresie określonych zakażeń i chorób zakaźnych, są na etapie wdrażania w nadzorze epidemiologicznym elektronicznego systemu rejestracji wywiadów epidemiologicznych. Aplikacja ta ma na celu poprawę jakości danych oraz umożliwi dostęp w czasie rzeczywistym do dokładniejszych danych dotyczących występowania wirusowych zapaleń wątroby na terenie Polski, ułatwiając planowanie niezbędnych działań w tym obszarze zdrowia publicznego.

W ramach podejmowanym przez NIZP-PZH działań na rzecz poprawy sytuacji epidemiologicznej w zakresie zakażeń HCV w Polsce należy również wymienić realizację w latach 2012-2017 Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV”.

Projekt ten jest jak dotąd najważniejszym przedsięwzięciem podejmowanym w ramach działalności na rzecz poprawy sytuacji epidemiologicznej w zakresie zakażeń HCV w Polsce, w szczególności poprzez ocenę i poprawę procedur medycznych, a także edukację pracowników sektora medycznego i pozamedycznego w zakresie uświadomienia problemu zakażeń HCV i zasad zapobiegania tym zakażeniom.

Po kilku latach intensywnych badań epidemiologicznych, prowadzonych w Polsce w ramach Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV”, w czerwcu 2016 r. rozpoczęła się kampania społeczna „HCV Jestem świadom”.

Celem kampanii jest podniesienie świadomości ogółu społeczeństwa o poważnym problemie zdrowotnym, jakim jest zakażenie HCV odpowiedzialnym za wirusowe zapalenie wątroby typu C i wynikającej z tego potrzeby wykształcenia postawy czynnej, polegającej na podejmowaniu działań zmniejszających ryzyko zakażenia HCV. W ramach kampanii wiedza o HCV przekazywana jest w sposób ciekawy i atrakcyjny dla całej rodziny m.in. podczas pikników edukacyjnych organizowanych w 17 miastach w całej Polsce, w tym w ramach trasy koncertowej Lato z Radiem. Na uczestników czekają ankieterzy, animatorzy i lekarze, a także liczne konkursy, gry i zabawy edukacyjne. Poprzez zabawę przekazuje się wiedzę, czym jest HCV, jak się przenosi, jakie choroby wywołuje, a także, jak nie dopuścić do zakażenia wirusem HCV.

W ramach kampanii, oprócz spędzonego czasu podczas pikników edukacyjnych, o HCV można przeczytać w prasie, usłyszeć w radio, jak również zobaczyć przekaz w telewizji.

Działania informacyjne podejmowane są również na portalach społecznościowych, tj.: Facebook, Twitter, YouTube, Printerest, Google+, Instagram. O wszystkich działaniach podejmowanych w ramach kampanii „HCV Jestem świadom” dowiedzieć się można na stronie kampanii www.jestemswiadom.org. Kalendarium wydarzeń określa terminy oraz miejsca organizowanych pikników edukacyjnych, natomiast mapa świadomych miejsc przedstawia te dane na mapie Polski.

W ramach kampanii nie zabraknie Ogólnopolskiego Testu Wiedzy o Zdrowiu poruszającego tematykę HCV i wirusowego zapalenia wątroby, który zostanie przeprowadzony we wrześniu bieżącego roku na antenie TVP.

Podczas trwania kampanii rozpocznie się kolejna edycja szkoleń stacjonarnych adresowanych do pracowników sektora ochrony zdrowia oraz pracowników sektora usług pozamedycznych (pracowników salonów kosmetycznych, tatuażu oraz studiów fryzjerskich), wykonujących zabiegi, przy których dochodzi do przerwania ciągłości skóry lub błon śluzowych, a tym samym możliwości przeniesienia HCV i innych zakażeń krwiopochodnych.

W ciągu ostatniego całego cyklu szkoleniowego zrealizowanego na terenie 11 województw w latach 2014-2015 przeszkolono 4327 osób, z czego 3436 przeszkolonych osób to pracownicy sektora pozamedycznego.

Drugą grupę odbiorców szkoleń (w liczbie 891 osób) stanowili pracownicy służb medycznych. Oprócz szkoleń stacjonarnych na platformie e-learningowej udostępniono materiały informacyjno-edukacyjne na temat HCV wraz z nagranymi wykładami ekspertów. Dzięki platformie e-learningowej można rozwiązać test kwalifikacyjny i uzyskać certyfikat odbytego szkolenia.

Przypisy:

1. WHO.
2. Gower E, Estes C, Blach S, et al. Global epidemiology and genotype distribution of the hepatitis C virus infection. J Hepatol. 2014; 30:45-57.
3. WHO.
4. ECDC. Hepatitis C surveillance in Europe. 2013.
5. NIZP-PZH i GIS. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2015 r.