Lekarz w charakterze podejrzanego. Przesłuchanie u prokuratora

W toku prowadzonego postępowania przygotowawczego może zapaść decyzja o nadanie lekarzowi statusu podejrzanego. Dzieje się tak na skutek wydania przez prokuratora postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Foto: pixabay.com

Taka sytuacja z jednej strony może doprowadzić do skierowania aktu oskarżenia do sądu, z drugiej jednak daje osobie podejrzanej – jako faktycznej stronie postępowania – szereg uprawnień, których nie posiada osoba przesłuchiwana w charakterze świadka. Znajomość tych uprawnień jest kluczowa do kontrolowania swojej sytuacji prawnej i skutecznej obrony.

Podstawowym uprawnieniem lekarza jest prawo do posiadania obrońcy. Wskazanie takiej osoby (lub też osób, gdyż kodeks postępowania karnego zezwala na powołanie maksymalnie trzech obrońców) jest zalecane na jak najwcześniejszym etapie postępowania. Obrońcę należy opłacić, a w przypadku braku wystarczających środków – złożyć wniosek do sądu o przydzielenie prawnika z urzędu. Należy także pamiętać, że w sytuacji, gdy zostaniemy uniewinnieni przez sąd lub też postępowanie zostanie umorzone, koszty naszego obrońcy zostaną poniesione przez stronę skarżącą.

W przypadku spraw z oskarżenia prywatnego będzie to Skarb Państwa, natomiast w przypadku spraw wszczętych z oskarżenia prywatnego – oskarżyciel prywatny (art. 632 kpk). Posiadanie obrońcy będzie łączyło się z żądaniem przeprowadzania wszelkich przesłuchań w jego obecności, jednak jego ewentualne niestawiennictwo – odmiennie niż w przypadku procesu sądowego – nie będzie powodować przełożenia bądź odwołania przesłuchania (art. 301 kpk). Podejrzany lekarz powinien szczegółowo zapoznać się z zarzutami, jakie są mu stawiane (art. 313 kpk).

Może on także zażądać sporządzenia uzasadnienia postawionych zarzutów na piśmie. Takie uzasadnienie dostarczane jest w ciągu 14 dni od momentu zażądania jego wydania. Należy pamiętać, że w pisemnym uzasadnieniu muszą zostać wskazane fakty i dowody, które przyjęto za podstawę zarzutów, dlatego też pomimo fakultatywności tej opcji, nie należy z niej rezygnować. Dodatkowym uprawnieniem podczas całego postępowania jest prawo do wglądu w akta sprawy w toku jej postępowania (wówczas może jednak zajść sytuacja, w której organ prowadzący postępowanie z uwagi na dobro postępowania – może odmówić tego prawa – art. 156 kpk).

W toku postępowania może zaistnieć sytuacja, w której podejrzany nabierze przekonania, że przeprowadzenie pewnych czynności, np. o przesłuchanie świadka, uzyskanie dokumentu, dopuszczenie opinii biegłego, może w istotny sposób przyczynić się do poprawienia jego sytuacji procesowej (art. 315 § 1 kpk). Ma on w związku z tym prawo do złożenia wniosku o dokonanie takich czynności, jednak ich ostateczne uwzględnienie będzie zależało od pozytywnej decyzji organu prowadzącego postępowanie.

W przypadku, gdy w sprawie występuje pokrzywdzony, lekarz ma prawo do złożenia wniosku o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego w celu pogodzenia stron (art. 23a § 1). Należy jednak pamiętać, że udział w postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny i na jego przeprowadzenie muszą zgodzić się wszystkie strony. Pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji są brane pod uwagę przez sąd przy ewentualnym wymierzaniu kary. W przypadku uznania przez podejrzanego swojej winy, ma on prawo do uzgodnienia z prokuratorem wniosku o wydanie wyroku i wymierzenie przez sąd kary bez przeprowadzania dowodów (art. 335 § 1 kpk).

Taki wniosek musi jednak zostać zaakceptowany przez sąd przy braku sprzeciwu pokrzywdzonego (art. 343 § 2 kpk). Wreszcie w sytuacji, gdy istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, podejrzany lekarz ma prawo do zapoznania się z całością materiałów postępowania. Takie uprawnienie jest szczególnie istotne, gdyż pozwala przygotować się do ewentualnego postępowania przed sądem, jednakże trzeba pamiętać, że należy o taki wgląd wystąpić z oddzielnym wnioskiem do organu prowadzącego postępowanie.

W związku z zebranym materiałem, postępowanie może zostać zakończone skierowaniem aktu oskarżenia przeciwko podejrzanemu lub też, w przypadku braku podstaw do wniesienia aktu oskarżenia – zostanie wydane postanowienie o umorzeniu śledztwa (art. 322 kpk). W związku z prowadzonym postępowaniem, podejrzany ma także szereg obowiązków, z których musi się wywiązać. Jeżeli podczas prowadzonego postępowania pozostaje on na wolności, wtedy musi stawić się na każde wezwanie organu prowadzącego, a także zawiadomić go w razie zmiany miejsca zamieszkania lub też pobytu poza miejscem zamieszkania przekraczającego 7 dni.

Niewykonanie tego zobowiązania lub też nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie może skutkować zatrzymaniem i przymusowym doprowadzeniem, a w przypadku powtarzających się utrudnień – aresztowaniem na czas prowadzonego postępowania (art. 75 kpk). W przypadku opuszczenia miejsca pobytu na dłużej niż 7 dni, podejrzany jest zobowiązany do wskazania adresu, na który będzie kierowana korespondencja związana z postępowaniem. Brak wskazania takiego adresu będzie skutkować przesyłaniem korespondencji na ostatni znany adres i uznanie ich za skutecznie doręczone.

Może to spowodować sytuację, w której niemożliwe będzie złożenie wniosków, zażaleń lub apelacji z uwagi na upływ ustawowych terminów (art. 138 kpk). W wypadku wezwania do osobistego stawiennictwa, usprawiedliwienie nieobecności z powodu choroby jest możliwe wyłącznie po przedstawieniu zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego (117 §2a kpk). Podejrzany jest także zobowiązany do poddania się wszelkim oględzinom i badaniom wskazanym przez organ prowadzący postępowanie, musi wyrazić zgodę na pobranie  odcisków palców oraz okazanie innym osobom (art. 74 §2 kpk).

Także w uzasadnionych przypadkach lekarz musi zgodzić się na poddanie się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym. W razie zatrzymania lekarzowi będą natomiast przysługiwać prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i prawo do złożenia lub odmowy złożenia zeznań w przedstawionej sprawie (art. 244 kpk). W takiej sytuacji lekarz ma także prawo do niezwłocznego kontaktu ze swoim adwokatem i do odbycia z nim rozmowy. Co do zasady, taka rozmowa powinna odbyć się w „cztery oczy”, jednakże w uzasadnionych przypadkach zatrzymujący może zażądać swojej obecności podczas rozmowy (art. 245 kpk).

Dr Paweł Kowalski, prodziekan ds. organizacyjnych, Wydział Prawa SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

* * *

Jednymi z najważniejszych praw wynikających z posiadania statusu podejrzanego jest: prawo do odmowy składania wyjaśnień lub prawo do odmowy odpowiedzi na niektóre pytania (art. 300 §1 kpk). Prawo to wynika z jednej z podstawowych zasad procesu karnego, stanowiącej, że nikt nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności, a także dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74 kpk). Nieudzielenie odpowiedzi nie wiąże się z żadną odpowiedzialnością, co więcej, lekarz nie ma obowiązku podawania powodów, w sprawie których odmawia składania wyjaśnień. To strona skarżąca – prokurator lub oskarżyciel prywatny – musi w sposób niewątpliwy dowieść, że czyn zakazany został popełniony przez lekarza.