Terapia daremna: komentarz prof. Wojciecha Szczeklika

Terapia daremna to postępowanie medyczne nieprzynoszące choremu korzyści, za to często będące dla niego lub jego bliskich źródłem cierpienia. Terapia daremna z założenia jest szkodliwa dla chorego i nie powinna być stosowana.

Co ważne, odstąpienie od terapii daremnej nie oznacza końca leczenia, które przechodzi jedynie na inne tory – ścieżkę leczenia ukierunkowaną na komfort chorego. Każdorazowo powinno to wybrzmieć, że pomimo zaprzestania intensyfikacji leczenia kontynuowane są nawadnianie i żywienie, podstawowe zabiegi pielęgnacyjne, łagodzenie bólu i innych uciążliwych dla chorego objawów.

W 2023 r., po przeszło dwóch latach żmudnych prac, udało się pod patronatem Towarzystwa Internistów Polskich wypracować dokument dotyczący zapobiegania terapii daremnej u dorosłych chorych niebędących w stanie podejmować świadomych decyzji.

To ważny krok na drodze wypracowania najlepszego postępowania dla chorych w końcowej fazie życia, o czym świadczy oficjalne poparcie konsensusu przez 20 towarzystw lekarskich i pielęgniarskich, jak również Naczelną Izbę Lekarską oraz Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych. Bardzo mnie cieszą zmiany zaproponowane w ramach Kodeksu Etyki Lekarskiej dotyczące terapii końca życia, a w szczególności fakt, że znalazł się w nim zapis dotyczący terapii daremnej, który jest zgodny z omawianym powyżej dokumentem.

W art. 33 czytamy: „Lekarzowi nie wolno stosować terapii daremnej. Decyzja o uznaniu terapii jako daremnej należy do zespołu leczącego i powinna w miarę możliwości uwzględniać wolę pacjenta”. To z pewnością mocne słowa, które były potrzebne i przychodzą w czasie, kiedy lekarze boją się podejmować decyzji o odstępowaniu od terapii daremnej w obawie przed zarzutami prokuratorskimi. Zapis w KEL utwierdza nas w przekonaniu, że postępujemy słusznie, a terapii daremnej NIE wolno stosować – jest ona zła dla chorego i naszym obowiązkiem jest go przed nią chronić.

Wytyczne Towarzystwa Internistów Polskich dotyczące terapii daremnej oraz nowe przepisy KEL są dobrym drogowskazem, jak powinniśmy postępować, i dają nam pewne poczucie bezpieczeństwa. Kolejnym naturalnym krokiem powinny być zmiany w przepisach prawnych, w których jednoznacznie powinno wybrzmieć, że uzasadnione odstąpienie od terapii daremnej nie może nieść za sobą konsekwencji prawnych.

Prof. dr hab. Wojciech Szczeklik, kierownik Ośrodka Intensywnej Terapii i Medycyny Okołozabiegowej, CM UJ, kierownik Kliniki Intensywnej Terapii i Anestezjologii, 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Krakowie.