Transplantacje w czasie pandemii COVID-19

Transplantacje w czasie pandemii to szczególne wyzwanie. W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku, mimo obecnej sytuacji epidemiologicznej, od marca przeszczepiono łącznie 120 organów, dając pacjentom potrzebującym tego typu operacji szansę na nowe życie.

Foto: Sylwia Mierzewska / UCK

UCK to wieloprofilowy ośrodek transplantacyjny. Przeszczepiane są tutaj nerki, serca, wątroby, płuca, rogówki, szpik i wyspy trzustkowe. Mimo obecnej sytuacji epidemiologicznej od marca, w którym zanotowano widoczny spadek w liczbie transplantacji wielu narządów, przeszczepiono łącznie 120 organów, natomiast od początku tego roku – 201. Poprzedni rok przyniósł rekordową liczbę 366 przeszczepień.

– Transplantacje to bardzo istotny kierunek zarówno w sensie badawczym, jak i w sensie klinicznym, dlatego jest niezmiernie ważny dla naszej uczelni, dla Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest to jedna z najbardziej innowacyjnych dziedzin medycyny i bardzo się cieszę i dziękuję w imieniu pana rektora prof. Marcina Gruchały za te dokonania – w sensie liczby i jakości transplantacji – podkreśla prof. Edyta Szurowska, prorektor ds. klinicznych Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Bezpieczeństwo pacjentów

W 2019 roku Uniwersyteckim Centrum Klinicznym wykonano 113 przeszczepów nerek. – Transplantacje nerek odbywają się w gdańskim ośrodku już od 40 lat. Zeszły rok był bardzo dobry – wykonaliśmy najwięcej transplantacji w Polsce. Natomiast ten rok, jest rokiem wyjątkowym, pandemia wstrząsnęła całym światem. Kiedy dostaliśmy zalecenia konsultanta krajowego, zalecenia Poltransplantu, musieliśmy się w tym wszystkim odnaleźć. Najważniejsze dla naszego zespołu było, żeby utrzymać program. Dzięki zaangażowaniu szpitala, stworzeniu bezpiecznego otoczenia dla procesu transplantacji mogliśmy program kontynuować. Oczywiście doszło do spadku przeszczepionych nerek w kwietniu, maju, ale już czerwcu się odbudowaliśmy – tłumaczy prof. Alicja Dębska-Ślizień, ordynator Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych. Z względu na pandemię wstrzymane zostały przeszczepy nerek od dawców żywych oraz transplantacje wysp trzustkowych.

Utrudniona logistyka

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne to czwarty ośrodek w kraju, jeśli chodzi o przeszczepy szpiku. – W zeszłym roku obchodziliśmy 25. rocznicę pierwszej allogenicznej transplantacji szpiku w naszym ośrodku. Większość chorób, z powodu których wykonuje się transplantacje komórek krwiotwórczych, nazywa się ostrymi. Okno na wykonanie transplantacji jest zwykle bardzo krótkie, w związku z tym jakiekolwiek, opóźnienie, utrudnienie, jakim niewątpliwie był okres pandemii, może oznaczać dla chorego stratę jednej jedynej szansy. Jeśli chodzi o przeszczepienia allogeniczne, czyli przeszczepiania od dawców dla biorców, nie odnotowaliśmy żadnego spadku, a wręcz przeciwnie przeszczepiliśmy komórek krwiotwórczych od dawców więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Spadek około 20 proc. ilości transplantacji odbił się głównie na przeszczepieniach autologicznych – zaznacza prof. Maria Bieniaszewska, koordynator programu transplantacji szpiku w UCK. Działania te były zgodne z rekomendacjami Europejskiej Grupy ds. Transplantacji Krwi i Szpiku, która sprawuje pieczę nad transplantacjami w Europie i wydaje zalecenia w sytuacjach takich jak pandemia COVID-19. Ze względu na sytuację epidemiologiczną utrudniona została logistyka przeszczepu, dostępność dawców z zagranicy zdecydowanie się zmniejszyła.

Ograniczone dawstwo

Jednym z nowych, zapoczątkowanym w 2018 roku, programów przeszczepowych w UCK są transplantacje wątroby. – Od października 2019 roku dołączył do naszego zespołu dr Piotr Remiszewski z ośrodka warszawskiego. Z jego udziałem liczba transplantacji wątroby zdecydowanie wzrosła. Przeszczepiamy średnio 5-6 wątrób miesięcznie, co plasuje nas w chwili obecnej na 2. miejscu w Polsce. W pandemii odnotowaliśmy nieznaczny spadek ilości przeszczepień, do 3 w marcu i 2 w kwietniu, ale nie wynikało to z gotowości naszego zespołu czy też z możliwości, które dawał nam szpital, ale z organicznego dawstwa – mówi dr Anna Drobińska z Oddziału Transplantacji Wątroby Klinki Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej UCK. W UCK wątrobę przeszczepia się głównie w trybie planowym, u pacjentów ze schyłkową niewydolnością wątroby, chorych z marskością wątroby w skrajnej dekompensacji.

Rekordowy czerwiec

Innym prężnie rozwijającym się programem przeszczepowym w UCK, kierowanym przez dr. Jacka Wojarskiego z Kliniki Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej UCK, są transplantacje płuc. Pierwszy przeszczep wykonano, podobnie jak w przypadku wątroby, w 2018 roku. Rok później odnotowano 12 przeszczepień, natomiast w tym roku już 9. Łącznie liczba wykonanych przeszczepień zamyka się w 25. W zeszłym roku dynamiczny wzrost zaobserwowano również w transplantacjach serca, które koordynuje dr Maciej Duda. W 2019 roku przeszczepiono 16, natomiast w roku bieżącym już 9. Od wielu lat w Klinice Okulistyki wykonywane są przeszczepy rogówki. Liczba transplantacji w 2019 roku wynosi tutaj 41, mimo pandemii już w lipcu 2020 ta liczba jest taka sama. W UCK wykonywane są także, wstrzymane ze względu na obecną sytuację epidemiologiczną, przeszczepy wsyp trzustkowych, których w 2019 roku zrealizowano 5. – W całej Polsce w kwietniu maju spadła liczba przeszczepień, natomiast czerwiec był chyba rekordowy w ogóle, jeśli chodzi o nasz szpital, nadrabiając zaległości za te słabsze miesiące. Bardzo się cieszę, że anestezjolodzy i lekarze, którzy zgłaszają dawców, nie zaprzestali tych zgłoszeń – dodaje mgr Anna Milecka, kierownik Regionalnego Centrum Transplantacji UCK.

Transparentność w transplantologii

W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym co roku odbywa się wydarzenie podsumowujące transplantacje w roku poprzednim. W tym roku spotkanie to zorganizowano w innej formie. – Zdecydowaliśmy się na formułę webinarową. Dla tych z państwa, którzy interesują się transplantologią bądź starają się zrozumieć te dosyć skomplikowane problemy, jest to ciekawe źródło informacji, które mówi także o jakości naszej transplantologii. Wspominamy tam o efektach leczenia, powikłaniach, problemach o sukcesach, ale także i o porażkach. Myślę, że to też jest probierz rzetelności ośrodka. Transplantologia jest liderem transparentności. Od wielu lat prezentowane są bardzo otwarcie wyniki leczenia i w tym kontekście możemy być niezwykle dumni, ponieważ nasze wyniki są porównywalne z wynikami światowymi, w niektórych aspektach są nawet lepsze niż średnia wyników światowych – podkreśla dr hab. Tomasz Stefaniak, dyrektor ds. lecznictwa UCK.