NNKT ich rola w diecie niemowlęcia

Nienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne do właściwego funkcjonowania ważnych organów człowieka – mózgu i wzroku. Urozmaicona dieta bogata w kwasy tłuszczowe korzystnie wpływa na zdrowie malucha teraz i w przyszłości.

Przygotowując zupę dla malucha dobrze dodać do niej pół łyżeczki oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia
Foto: pixabay.com

Tłuszcz dobry dla zdrowia

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) omega-3 i omega-6 pełnią wiele bardzo ważnych funkcji i nie mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka, muszą być dostarczane z dietą[1]. Są istotne m.in dla układu nerwowego, odpornościowego, sercowo-naczyniowego[2] i kostno-stawowego, a także regulują pracę układu pokarmowego[3] i są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku[4].

W związku z tym, że nie mogą być wytwarzane przez organizm człowieka, ważne jest uwzględnienie produktów je zawierających w codziennej diecie już od najmłodszych lat. Podczas 1000 pierwszych dni życia dziecka, liczonym już od poczęcia, kształtuje się układ odpornościowy, intensywnie rozwija się mózg, dojrzewa układ pokarmowy i programuje się metabolizm. Młody organizm, który intensywnie się rozwija, jest bardzo wrażliwy zarówno na nadmiar, jak i na niedobór składników odżywczych.

Dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe w czasie ciąży

W okresie ciąży dieta matki powinna zawierać odpowiednią ilość produktów bogatych w kwas DHA. Składnik ten obniża ryzyko m.in. odklejenia się łożyska, stanu przedrzucawkowego i depresji porodowej[5], a także ryzyko przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka[6]. DHA odpowiada również za rozwój mózgu i widzenia, wzmacnia układ odpornościowy i zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia alergii u najmłodszych[7].

Badania wykazały, że deficyt niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych we wczesnym etapie życia ma negatywny wpływ na funkcjonowanie mózgu w dorosłym życiu[8]. Dodatkowo, jak pokazują badania naukowców z Uniwersytetu Harvarda, dzieci kobiet, które uzupełniały swoją dietę w ciąży kwasami omega-3, mają wyższy poziom inteligencji niż ich rówieśnicy, którzy nie otrzymywali tego składnika w okresie prenatalnym[9]oraz rzadziej cierpią na otyłość[10].

W związku z rozwojem układu nerwowego dziecka szczególne zapotrzebowanie na DHA przypada na III trymestr ciąży. Wszystkie trzy kwasy: omega-3, omega-6 i omega 9, regulują stężenie cholesterolu LDL i podwyższają stężenie HDL[11]. Ponadto kwasy omega-6 wpływają korzystnie na rozwój ośrodkowego układu nerwowego w okresie płodowym oraz zapobiegają niedorozwojowi umysłowemu[12].

Zgodnie z rekomendacją zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dobowe zapotrzebowanie na nienasycone kwasy tłuszczowe kobiet ciężarnych wynosi 200-300 mg DHA dziennie[13]. Jeśli w diecie matki w tym okresie nie ma niewystarczającej ilości ryb, wskazane jest, by rozważyć zwiększenie tej dawki do 400-600 mg[14]. Podobne zalecenia skierowane są do kobiet karmiących piersią[15].

Kwasy tłuszczowe ważne w okresie karmienia piersią

W pierwszym półroczu życia dziecka mleko matki jest najważniejszym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych. Wskazane jest, by przynajmniej przez pierwsze pół roku pokarm kobiecy był jedynym pożywieniem niemowlęcia. Niestety zaledwie 6% kobiet karmiących przestrzega tego zalecenia[16]. Mleko mamy dostarcza dziecku optymalną ilość kwasów tłuszczowych jednak tylko wtedy, gdy odżywia się ona prawidłowo[17].

Ważne, by w diecie kobiety karmiącej nie zabrakło przede wszystkim tłustych ryb (m.in. makreli, śledzia, łososia, sardynek), najlepiej gotowanych lub pieczonych, a także alg morskich, soi, orzechów włoskich i ziemnych, pestek dyni i słonecznika, sezamu, migdałów, siemienia lnianego, oleju rzepakowego lnianego. Warto również zadbać to, by spożywane przez nią produkty były odpowiedniej jakości, tzn. aby nie zawierały pozostałości metali ciężkich i dioksyn. Jeśli kobieta nie karmi już piersią, źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych dla dziecka może być mleko modyfikowane wzbogacone w te składniki.

Dieta dziecka w 1. roku życia a kwasy omega-3 i omega-6

Już na wczesnym etapie rozszerzania diety dziecka można dostarczać kwasów omega-3 i omega-6 wraz z pokarmami uzupełniającymi. Przygotowując zupę dla malucha dobrze dodać do niej pół łyżeczki oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia lub oleju rzepakowego. Nie należy natomiast podawać dziecku margaryny i „miksów” masła.

Cennym źródłem kwasów omega-3 i omega-6 są także jaja. Zarówno białko, jak i żółtko można wprowadzić do diety malucha już w 6. miesiącu życia[18]. Warto, by dzieci jadły je kilka razy w tygodniu jako zamiennik pokarmów. Przed ugotowaniem należy dokładnie umyć jajko, a po poddaniu obróbce cieplnej, zaleca się, by je rozdrobnić. Nie należy podawać ich w postaci surowej. Ważne jest to, by były świeże i pochodziły ze sprawdzonych źródeł.

W 7. miesiącu życia dziecka można zacząć wprowadzać do jego diety ryby[19], bogate w cenny kwas DHA oraz kwasy omega-6. Najlepiej gotować je w wodzie lub piec w folii. Zaleca się, by były spożywane przynajmniej raz, a najlepiej dwa razy w tygodniu, niestety wyniki badań wskazują, że w Polsce problemem jest niedostateczne spożycie ryb[20]. Małe dzieci nie powinny jednak jeść ryb surowych, smażonych w głębokim tłuszczu, wędzonych, konserw rybnych i tych w zalewach. Ważne też, by nie podawać niemowlętom ryb drapieżnych, zdecydowanie niezalecane są: miecznik, rekin, makrela królewska, tuńczyk oraz płytecznik[21].

Dobrym rozwiązaniem dla najmłodszych są posiłki ze wskazaniem wieku na opakowaniu, które daje gwarancję odpowiedniej jakości i bezpieczeństwa zawartych w produkcie ryb, tak ważnych dla malucha a także pewność, że pochodzą z certyfikowanych połowów. Jeśli dziecko nie otrzymuje wraz z dietą wystarczającej ilości DHA, czyli mniej niż 100 mg na dobę, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć wprowadzenie suplementacji tego składnika[22].

* * *

Przypisy:

[1] D. Światkowska, A. Harton, Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawa 2013.

[2] E. Materac, Z. Marczyński, K.H. Bodek, Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka, Bromat. Chem. Toksykol., 2013, s. 225-233.

[3] Wyniki badań zaprezentowane na Kongresie Międzynarodowego Towarzystwa Badań nad Kwasami Tłuszczowymi i Lipidami ISSFAL, Sztokholm 2014.

[4] L. Bożek, H. Mojska, Stymulacja rozwoju wzroku i funkcji poznawczych w niemowlęctwie ze szczególnym uwzględnieniem roli wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, „Standardy Medyczne. Pediatria” 2016, 13, 111-127.

[5] D. Światkowska, A. Harton, Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawa 2013.

[6] Carlson S. et al., DHA supplementation and pregnancy outcomes. The American Journal of Clinical Nutrition, 2013, 97.4: 808-815.

[7] D. Światkowska, A. Harton, Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawa 2013.

[8] Bhatia HS et al., Omega-3 fatty acid deficiency during brain maturation reduces neuronal and behavioral plasticity in adulthood. PloS one, 2011, 6.12: e28451.

[9] D. Światkowska, A. Harton, Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawa 2013.

[10] Prenatal fatty acid status and child adiposity at age 3: results from a US pregnancy cohort. Donahue SM, Rifas Shiman SL, Gold DR, Jouni ZE, Gillman MW, Oken E.Am, J Clin Nutr, 2011 Apr; 93 (4):780-80.

[11] D. Wolańska, L. Kłosiewicz-Latoszek, Struktura spożycia kwasów tłuszczowych a profil lipidowy u osób z nadwagą i otyłością, Instytut Żywności i Żywienia, 2012.

[12] E. Materac, Z. Marczyński, K. Bodek, Rola kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6 w organizmie człowieka, Bromat. Chem. Toksykol. – XLVI, 2013, 2, str. 225-233.

[13] Stanowisko Grupy Ekspertów w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów podczas ciąży, „Ginekologia Polska” 2011, 82 (7), s. 550-553.

[14] Stanowisko grupy ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat trzech, „Standardy Medyczne. Pediatria” 2010, 7 (5/6), s. 729-736.

[15] A. Mikulska, H. Szajewska, A. Horvath, J. Rachtan-Janicka, Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.

[16] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, H. Weker, P. Socha i wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017.

[17] Poradnik żywienia niemowląt, „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2016.

[18] H. Szajewska i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.

[19] H. Szajewska i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.

[20] A. Stolarczyk, K. Szott, P. Socha, Ocena sposobu żywienia niemowląt w wieku 6 i 12 m.ż. w populacji polskiej w odniesieniu do zaleceń Schematu Żywienia Niemowląt z 2007 roku. „Standardy Medyczne. Pediatria” 2012, 9, 545-551.

[21] H. Szajewska i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria 2014, 11.3 321-338.

[22] Poradnik żywienia niemowląt, „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2016.