80 procent chorych na czerniaki umiera

Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry. Wywodzi się z melanocytów – komórek pigmentowych wytwarzających barwnik zwany melaniną, który sprawia, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowych. Czerniaki najczęściej pojawiają się na skórze, ale także w obrębie ust, nosa oraz gałki ocznej.

Foto: Marta Jakubiak

Charakteryzuje się bardzo agresywnym wzrostem oraz wczesnymi i licznymi przerzutami, które są trudne w leczeniu farmakologicznym. To oznacza, że czerniak szybko przechodzi z choroby miejscowej (rozwijającej się w jednym miejscu na skórze) w postać rozsianą tzw. uogólnioną.

Nie tylko rozrasta się na powierzchni skóry, ale co groźniejsze wrasta w jej głąb i gdy przejdzie barierę skóry (ma wtedy ok. 1 mm głębokości) dostaje się do naczyń krwionośnych, a następnie za ich pomocą przedostaje się do całego organizmu. Czasem wystarczą 3 miesiące, aby czerniak zaatakował cały organizm. Dlatego tak istotne jest propagowanie samobadania (zobacz więcej).

Czerniak to najczęściej nowa zmiana na skórze. Jednak cześć zwykłych znamion może „zrakowieć”, czyli zamienić się w czerniaka.

Usunięcie czerniaka miejscowego, kiedy choroba nie jest jeszcze zaawansowana pozwala na wyleczenie nawet 90 procent chorych. Dlatego tak ważne jest jego szybkie i prawidłowe rozpoznanie. Czerniak jest nowotworem, który łatwo dostrzec, gdyż rozwija się na skórze, a nie wewnątrz organizmu. Może on pojawić się w kilku miejscach na ciele. Jedno ognisko choroby nie wyklucza pojawiania się kilku innych nawet jeśli czerniak nie jest rozsiany.

Występowanie czerniaka w Polsce

Czerniak jest jednym z najczęstszych nowotworów występujących wśród nastolatków, którzy często korzystają z solarium, nie stosują filtrów słonecznych i przebywają na słońcu w godzinach najwyższego promieniowania. To dlatego tak ważne są akcje edukacyjne i docieranie z wiedzą medyczną do decydentów, np. do naszych parlamentarzystów (zobacz więcej).

Aby uzmysłowić sobie zagrożenie, przyjrzyjmy się kilku faktom:

• w Polsce co roku odnotowuje się około 50 000 przypadków nowych zachorowań na nowotwory skóry, w tym 2500-3000 zachorowań na czerniaki,
• czerniak jest najbardziej agresywnym nowotworem skóry i jednym z najbardziej agresywnych nowotworów w ogóle,
• czerniak stanowi tylko 6 procent wszystkich nowotworów skóry, ale aż 80 procent chorych na czerniaki umiera z powodu choroby,
• średni czas przeżycia od momentu diagnozy to 6-8 miesięcy,
• liczba zachorowań na czerniaka w Polsce podwaja się co 10 lat,
• najczęściej na czerniaki chorują mężczyźni w wieku ok. 50 lat – jest to wynik wieloletniej niewłaściwej ekspozycje na słońce.

Kto jest w grupie ryzyka zachorowania na czerniaka?

Około 25 procent Polaków ma jasną lub bardzo jasną karnację, która łatwo ulega poparzeniom słonecznym – to osoby, które właściwie w ogóle nie powinny korzystać z kąpieli słonecznych. Dodatkowo ok. 40 procent Polaków ma jasną karnację, która, mimo iż jest bardziej odporna na promieniowanie słoneczne, nadal jest fenotypem skóry, który umiejscawia nasz naród w grupie o wysokim stopniu ryzyka zachorowania na czerniaka.

Najbardziej narażone na rozwój czerniaka są osoby (powinny one bezwzględnie unikać słońca oraz całkowicie zrezygnować z solarium):

• jasnych i rudych włosach,
• jasnych oczach,
• jasnej lub bardzo jasnej cerze,
• z piegami i/lub znamionami,
• które łatwo ulegają poparzeniom słonecznym,
• słabo tolerują słońce,
• opalają się z dużym trudem lub w ogóle,
• u których w rodzinie występował czerniak.

Uważajmy na najmłodszych

Grupą szczególnie narażoną na poparzenia słoneczne są dzieci. Ich skóra nie jest jeszcze dojrzała i nie potrafi obronić się przed silnym promieniowaniem słonecznym. Poparzenia słoneczne wśród dzieci, które niestety nie są rzadkie, podnoszą dwukrotnie ryzyko zachorowania na czerniaka w przyszłości. Aby podnosić poziom edukacji w tym względzie, coraz częściej organizowane są akcje edukacyjne wśród dzieci i młodzieży (zobacz więcej).