Eko gabinet stomatologiczny

Myślenie proekologiczne jest coraz bardziej powszechne. Co więcej, to już nie tylko trend troski o środowisko, ale ma również znaczenie oszczędnościowe. Zaczęło przenikać ono coraz silniej także do stomatologii – pisze dr Anna Lella.

Temat „green dentisrty” od dawna jest w obszarze szczególnych zainteresowań Światowej Federacji Dentystycznej (FDI). Niedawno rozpoczęła ona nową inicjatywę, aby intensyfikować działania w tym obszarze. FDI traktuje zrównoważony rozwój jako podstawową zasadę stomatologii, która „powinna być praktykowana etycznie, z zachowaniem wysokiego poziomu jakości i bezpieczeństwa, w dążeniu do optymalnego zdrowia jamy ustnej”.

Zrównoważony rozwój „obejmuje szersze zaangażowanie specjalisty ds. zdrowia jamy ustnej w odpowiedzialność społeczną i środowiskową”. Prezentowane niżej materiały mogą posłużyć za inspirację, co można poprawić w gabinecie, a także skłonić do dalszych przemyśleń.

Stomatologia przyjazna dla środowiska (zwana też stomatologią zieloną lub zrównoważoną) to taka, która zmniejsza swoje negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne. Jej celem jest zachęcanie lekarzy dentystów do wdrażania strategii zmierzających do zmniejszenia zużycia energii i redukcji odpadów wytwarzanych przez tę dziedzinę medycyny.

Emisja dwutlenku węgla, zużycie tworzyw sztucznych, wytwarzanie odpadów – to główne wyzwania na wszystkich poziomach łańcucha dostaw materiałów dentystycznych, a także w zakresie udzielanych świadczeń. Zrównoważony rozwój stomatologii to coś więcej niż tylko trend. To rzeczywistość, z którą firmy różnej wielkości muszą się zmierzyć i znaleźć sposoby na dostosowanie się, jeśli chcemy zachować dobre warunki życia na Ziemi dla przyszłych pokoleń.

Propozycje rozwiązań

Głównym celem zielonej stomatologii jest generowanie jak najmniejszej liczby szkód dla środowiska przy jednoczesnym zapewnieniu kontroli zakażeń i wysokiej jakości opieki stomatologicznej pacjentom. W gabinetach stomatologicznych powinna więc nastąpić restrukturyzacja poprzez ograniczenie ilości odpadów tam, gdzie to możliwe, racjonalne wykorzystanie oraz zakup sprzętu i materiałów, które nadają się do recyklingu, a także ogólne przemyślenie zachowań konsumpcyjnych.

Istnieje wiele rozsądnych, praktycznych i łatwych rozwiązań dostosowanych do „zielonych” zaleceń, które mogłyby zmniejszyć negatywny wpływ gabinetu dentystycznego na środowisko. Zmiany nawet na małą skalę to ważny początek i jedyna droga do długoterminowej przemiany w kierunku bardziej ekologicznej przyszłości.

Zasada 4 R

Rekomendowane postępowanie to postępowanie w myśl zasady 4 R (Re-think, Reduce, Re-use, Recycle). To podstawowe filary w kreowaniu odpowiedzialności za środowisko. Dane dotyczące śladu węglowego „przemysłu” w odniesieniu do stomatologii wskazują, że największą jego część stanowią podróże pacjentów i personelu do gabinetów i z powrotem (nawet ponad 60 proc. śladu węglowego), na drugim miejscu znajduje się zużycie energii, które jest odpowiedzialne za 14-21 proc. emisji gazów cieplarnianych, a na trzecim – zakupy z udziałem 19 proc.

Proponowane rekomendacje to:

1. Ograniczenie podróży:

• łączenie wizyt członków rodziny lub łączenie kilku procedur u pacjenta,
• zmniejszenie częstotliwości wizyt w oparciu o ocenę ryzyka pacjenta,
• wdrażanie telemedycyny i telekonferencji dla pacjentów,
• zachęcanie pracowników do wspólnych dojazdów.

2. „Biuro bez papieru”:

• rezygnacja z papieru i przejście na pracę cyfrową, korzystając z oprogramowania do zarządzania praktyką: rejestry pacjentów, wysyłanie wiadomości tekstowych i wiadomości e-mailem zamiast papierowych (gdy jest konieczna wersja papierowa, należy drukować w trybie roboczym, który zużywa ok. 50 proc. atramentu mniej niż podczas normalnego drukowania).

3. Elektronika w biurze:

• gdy komputer nie jest używany, powinien być wyłączony lub przynajmniej w stanie uśpienia.

4. Cyfrowe zdjęcia rentgenowskie:

• radiowizjografia, przesyłanie obrazów drogą mailową lub na nośnikach elektronicznych zamiast tradycyjnych klisz rentgenowskich (obrazy cyfrowe wymagają od 75 do 90 proc. mniej promieniowania niż konwencjonalne,
• ponadto, przechodząc na technologię cyfrową, nie wytwarza się odpadów papierowych, plastikowych ani ołowianych, ani zanieczyszczać kanalizacji wodnej przez usuwanie wywoływaczy i utrwalaczy).

5. Oświetlenie energooszczędne:

• powoduje nie tylko redukcję kosztu opłat za energię, wytwarza również 70 proc. mniej ciepła.

6. Instalacja separatorów amalgamatu w celu eliminacji rtęci uwalnianej do systemu kanalizacji.

7. Bezwodny system ssący zamiast tradycyjnych ślinociągów (chroni zasoby wodne).

Proponowane zalecenia:

• inwestuj w produkty wielokrotnego użytku (np. tace ze stali nierdzewnej, inne instrumenty możliwe do dekontaminacji),
• prowadź recykling materiałów (takich jak papier i aluminium),
• inwestuj w przedmioty nadające się do sterylizacji w autoklawie w miejsce powszechnie stosowanych jednorazowych z plastiku,
• przejmij kontrolę nad gospodarką odpadami (biodegradowalne rękawice nitrylowe, kubki papierowe z wodoodporną, naturalną wyściółką ze skrobi oraz szereg papierowych produktów higienicznych wykonanych z poddanych recyklingowi kartonów Tetra Pack).

Oczywiście te środki są tylko częścią większej układanki, którą należy rozważyć.

Przemyśl:

• przejście na biodegradowalne produkty jednorazowego użytku,
• poinformowanie pacjentów o alternatywnych opcjach (np. bambusowe szczoteczki do zębów i biodegradowalne nici itp.),
• zachęcanie pacjentów i personelu do podróżowania środkami transportu publicznego,
• prowadzenie stałego monitorowania badań nt. możliwości udoskonalania i wdrażanie przyjaznych środowisku rozwiązań w kierunku zrównoważonego rozwoju.

Inne mierzalne korzyści

Poza zyskami oczywistymi dla środowiska oraz dla nas samych, wdrożenie ekologicznych rozwiązań w praktyce stomatologicznej może stanowić o wzroście konkurencyjności na rynku i pozyskaniu nowych pacjentów, którym zależy na dobru naszej planety.

Ruch ekologiczny, który rozpoczął się w latach 60. XX w., do dziś jest sposobem na życie. To, co kiedyś było uważane za hipisowski styl życia, przyjęło się powszechnie, w związku ze wzrostem świadomości ekologicznej. Wg YouGov w ciągu ostatnich 10 lat świadomość ekologiczna wśród młodych Brytyjczyków wzrosła ponad dwukrotnie. 45 proc. osób w wieku od 18 do 24 lat uważa, że kwestie środowiskowe są jednym z najpilniejszych problemów w kraju.

Badanie Statista podaje, że ochrona środowiska i zmiany klimatyczne są głównymi priorytetami polityki publicznej dla nastolatków mieszkających w USA. Tendencja jest podobna na całym świecie i przekłada się na podejmowanie działań w polityce międzynarodowej.

Zielona stomatologia jest bezpieczna dla pacjenta, a dodatkowo ogranicza wpływ praktyki dentystycznej na środowisko, pomagając tym samym lekarzom dentystom chronić zdrowie planety i społeczności, a także kondycję finansową ich praktyk.

Problemy we wdrożeniu rozwiązania

Największym problemem może okazać się zmiana starych nawyków, naszych dotychczasowych przyzwyczajeń. Na pierwszy rzut oka może się to wydawać niemożliwe, ponieważ jest tak wiele do rozważenia. Z kolei stosowanie rzeczy wielokrotnego użytku w miejsce jednorazowych budzi obawę o kompromis w zakresie protokołów dekontaminacji.

Dostępność na rynku materiałów biodegradowalnych nie jest jeszcze powszechna, ale stale poprawia się. Mogą się pojawić wątpliwości, ile czasu i pieniędzy będzie to kosztowało? Istnieje jednak wiele pozytywnych zmian w kierunku bardziej ekologicznej przyszłości, które można wprowadzić niemal natychmiast, a które są niedrogie, a czasem nawet bezpłatne.

Kwestie związane z ochroną środowiska w kontekście stomatologii są od pewnego czasu dość częstym tematem dyskusji, w które angażują się nie tylko ekolodzy oraz lekarze dentyści, ale także naukowcy i producenci sprzętu stomatologicznego. Odpowiedzialność lekarzy dentystów za kwestie związane z ekologią dostrzega również Rada Europejskich Lekarzy Dentystów (CED), która w kilku swych stanowiskach wskazywała, że stomatolodzy powinni mieć na uwadze wpływ swojej pracy zawodowej na środowisko.

FDI, promując ideę „zrównoważonego rozwoju w stomatologii”, zaleca, aby były to programy wolontariackie, gdyż wydają się one być rozsądniejsze i skuteczniejsze. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że lekarze dentyści znacznie lepiej reagują na programy dobrowolne niż uciążliwe zalecenia narzucane przez organy regulujące. Osoby, które z własnej woli współpracują i wspierają się nawzajem, są kluczowym czynnikiem pozytywnej zmiany.

Anna Lella, członek zarządu Światowej Federacji Dentystycznej oraz Council of European Dentists