Gdzie umierają na choroby układu oddechowego?

Choroby układu oddechowego (ICD10 J00-J99)* są piątą co do częstości przyczyną zgonów ludności Polski. W 2013 r. zmarło z ich powodu 22 947 osób (59,6 na każde 100 tys. ludności), a więc były one odpowiedzialne za 5,9 proc. ogółu zgonów Polaków (6,5 proc. zgonów mężczyzn i 5,3 proc. zgonów kobiet).

Prof. Bogdan Wojtyniak
Foto: J.L. Jaworski

ChUO bardziej zagrażają życiu mężczyzn niż kobiet i w 2013 r. standaryzowany współczynnik zgonów mężczyzn był 2,4 razy wyższy od współczynnika zgonów kobiet.

Województwami, które wyróżniają się stosunkowo wysokim poziomem umieralności z powodu ChUO, są: mazowieckie (umieralność wyższa od przeciętnej dla Polski o 31 proc.), pomorskie (+28 proc.), warmińsko-mazurskie (+23 proc.) oraz łódzkie (+21 proc.). W województwach tych nadwyżka umieralności występuje zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Dają się jednak zauważyć pewne istotne różnice sytuacji istniejącej w tych województwach.

Otóż w województwie mazowieckim nadwyżka umieralności dla chorób układu oddechowego ogółem wynika z wysokiego poziomu zgonów z powodu zapalenia płuc, który jest o 50 proc. wyższy od przeciętnego dla całego kraju, natomiast w województwie warmińsko-mazurskim jest ona wynikiem wysokiego poziomu zgonów z powodu przewlekłych chorób dolnych dróg oddechowych (nadwyżka umieralności o 59 proc.), do których zalicza się POChP oraz astmę.

W województwie łódzkim nadwyżka dotyczy w większym stopniu pierwszej (+29 proc.) niż drugiej (+11 proc.) grupy, natomiast w województwie pomorskim obu grup chorób (nadwyżki odpowiednio +34 proc. i +24 proc.). Umieralność w Polsce z powodu ChUO ogółem jest na poziomie zbliżonym do poziomu umieralności przeciętnego dla krajów UE (w 2012 r. była u nas o ok. 10 proc. niższa), ale jest to obraz uśredniający pewne odmienne tendencje, a mianowicie:

• umieralność mężczyzn jest nieznacznie (o kilka procent) wyższa niż w UE, a umieralność kobiet jest niższa o ok. 20 proc.;
• umieralność Polaków w wieku poniżej 65 lat jest o ponad 20 proc. wyższa niż ich rówieśników w UE, natomiast umieralność osób starszych w wieku 65 lat i więcej jest o ok. 15 proc. niższa;
• ten obraz można podsumować stwierdzeniem, że w szczególnie niekorzystnej sytuacji są młodzi polscy mężczyźni w wieku poniżej 65 lat, których poziom umieralności z powodu ChUO jest o ponad jedną trzecią wyższy niż mieszkańców UE w tym samym wieku;
• bardzo niepokojący jest znacznie wyższy poziom umieralności mieszkańców Polski z powodu zapalenia płuc – w całej populacji jest on o ponad 50 proc. wyższy niż przeciętny w UE, natomiast wśród osób w wieku poniżej 65 lat jest on wyższy nawet ponad dwukrotnie;
• umieralność z powodu przewlekłych chorób dolnych dróg oddechowych jest w Polsce mniejsza niż przeciętna w krajach UE ogółem.

Trudno powiedzieć, w jakim stopniu na ten obraz może wpływać różnica w jakości orzekania o przyczynach zgonów, którą trudno uznać w Polsce za zadowalającą.

Prof. dr hab. Bogdan Wojtyniak
Zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, kierownik Zakładu-Centrum Monitorowania i Analiz Stanu Zdrowia Ludności

* Rozdział pt. „Choroby układu oddechowego” w klasyfikacji ICD nie obejmuje gruźlicy płuc jak też nowotworów układu oddechowego.