Powołać instytucję pełnomocnika medycznego?

Stanowisko NR 19/16/VII Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie stworzenia w polskim prawie instytucji pełnomocnika medycznego.

Foto: pixabay.com / CC0

Mając na uwadze, że:

– jedną z najważniejszych zasad obowiązujących we współczesnej medycynie jest zasada poszanowania autonomii pacjenta, czyli respektowania woli pacjenta co do wyrażenia zgody bądź sprzeciwu wobec proponowanych działań diagnostycznych, profilaktycznych i leczniczych,

– w pewnych sytuacjach pacjent, mimo że formalnie posiada pełną zdolność do czynności prawnych, pozbawiony jest możliwości wyrażenia świadomej zgody na wykonanie świadczenia zdrowotnego,

– nie każda osoba, która pozbawiona została zdolności do podjęcia świadomej zgody na leczenie, ma ustanowionego przedstawiciela ustawowego czy opiekuna prawnego,

– w pewnych sytuacjach pacjent rezygnuje z prawa do bycia poinformowanym o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, co uniemożliwia mu wyrażenie uświadomionej zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego,

– polskie prawo nie reguluje obecnie w sposób szczegółowy zasad ustanawiania przez pacjenta osób mogących podjąć w jego imieniu decyzję co do leczenia w razie gdyby pacjent znalazł się w stanie wyłączającym samodzielne podjęcie decyzji w sprawie skorzystania ze świadczeń zdrowotnych,

– obecnie obowiązujące przepisy, które upoważniają sąd opiekuńczy do podjęcia decyzji o zezwoleniu na udzielenie świadczenia zdrowotnego pacjentowi niezdolnemu do wyrażenia świadomej zgody, w pewnych sytuacjach okazują się niewystarczające np. nie zawsze jest możliwe uzyskanie zezwolenia sądu w odpowiednio krótkim terminie, można im również zarzucić, że nie zawsze realizują rzeczywistą wolę pacjenta,

– Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 maja 2015 r., sygn. akt III CZP 19/15 dopuścił możliwość udzielenia pełnomocnictwa do wyrażenia zgody na leczenie,

Naczelna Rada Lekarska opowiada się za wprowadzeniem do polskiego sytemu prawnego wyraźnych rozwiązań ustawowych, które zezwalałyby pacjentowi na wskazanie osoby (pełnomocnika), która – przy respektowaniu wcześniej wyrażonych oczekiwań pacjenta – byłaby uprawniona do wyrażenia w jego imieniu zgody na leczenie w razie niemożności udzielenia przez pacjenta świadomej zgody na leczenie.

Naczelna Rada Lekarska popiera tym samym inicjatywę Polskiej Grupy Roboczej ds. Problemów Etycznych Końca Życia w sprawie stworzenia w polskim prawie instytucji pełnomocnika medycznego i uznaje, że rozwiązania przyjęte w propozycji Polskiej Grupy Roboczej powinno stanowić punkt wyjścia do założeń przyszłej regulacji prawnej.

W ocenie Rady potrzebne jest jak najszybsze opracowanie takich rozwiązań prawnych, które pozwolą pacjentowi realizować jego autonomię decyzyjną, a dla lekarza będą stanowić jasne, precyzyjnie określone reguły postępowania w sytuacji, w której to nie pacjent, lecz upoważniona przez niego osoba udziela zgody na leczenie.

Potrzeba podejmowania z rozeznaniem decyzji dotyczących zdrowia jest niezbędnym wymogiem współczesnej medycyny. Istnieje pewna grupa pacjentów, którzy posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, a mimo to nie są w stanie wyrazić uświadomionej zgody na leczenie. Są to np. pełnoletnie, nieubezwłasnowolnione osoby, które na skutek postępów choroby, zażywnych leków, czy stanu nieprzytomności utraciły zdolność do wyrażenia zgody na leczenie.

Są również i tacy pacjenci, którzy świadomie rezygnują z uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia, co także uniemożliwia im podjęcie w pełni skutecznej prawnie decyzji o wyrażeniu zgody na leczenie. Realizacja opieki zdrowotnej nad osobami, które utraciły zdolność do świadomego wyrażenia zgody wiąże się z potrzebą uzyskiwania zezwoleń na wiele procedur medycznych, które powinny być wykonane jedynie w wąskim przedziale czasu, a zgoda sądu opiekuńczego nie zawsze jest możliwa do uzyskania w odpowiednio krótkim terminie.

W ocenie Naczelnej Rady Lekarskiej instytucja pełnomocnika medycznego, wyznaczanego przez pacjenta i cieszącego się jego pełnym zaufaniem, pozwoli na realizację w tych opisanych powyżej warunkach zasady poszanowania autonomii woli pacjenta co do udzielenia bądź odmowy udzielenia zgody na leczenie, a jednocześnie zapewni możliwość uzyskania we właściwym terminie zgody na podjęcie przez lekarza działań medycznych.

Stanowisko to wynika z przekonania, że pacjent jest tym podmiotem, który najlepiej wie, kto będzie właściwie reprezentował jego stanowisko w sprawach dotyczących opieki zdrowotnej. Naczelna Rada Lekarska opowiada się za przyznaniem każdemu człowiekowi uprawnienia do wyznaczenia osoby, która będzie reprezentowała jego interesy w sytuacji, kiedy nie będzie zdolny podejmować z rozeznaniem decyzji dotyczących swojego zdrowia. Swobodną decyzją pacjenta będzie oczywiście to, czy z uprawnienia do wyznaczenia pełnomocnika zechce skorzystać.

Z tych powodów Naczelna Rada Lekarska popiera inicjatywę wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa regulacji dotyczących powoływania pełnomocników medycznych.

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.