W sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych

Stanowisko Nr 10/15/P-VII Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 30 stycznia 2015 r. w sprawie projektu ustawy o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Foto: Marta Jakubiak

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej, po zapoznaniu się z projektem ustawy o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej przekazanym przy piśmie pani Darii Lipińskiej-Nałęcz, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, z dnia 13 stycznia 2015 roku, znak: DWM.ZSK.186.190.2014.MMK, zgłasza następujące uwagi:

Uwagi ogólne:

Jak wskazuje uzasadnienie projektu omawianej ustawy, podstawowym jej celem jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego zmian, jakie do funkcjonującego obecnie systemu uznawania kwalifikacji zawodowych w zawodach regulowanych w ramach Unii Europejskiej wprowadza dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”). Termin implementowania tej dyrektywy do prawa krajowego upływa z dniem 18 stycznia 2016 r.

Dyrektywa 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych określa zasady uznawania kwalifikacji w odniesieniu do niemalże wszystkich zawodów regulowanych istniejących w poszczególnych państwach członkowskich, stanowiąc, że co do zasady uznawanie kwalifikacji zawodowych następuje w trybie tzw. ogólnego systemu uznawania kwalifikacji. Jednocześnie odnośnie 7 zawodów, tzw. zawodów sektorowych, do których zalicza się m. in. zawody lekarza i lekarza dentysty, dyrektywa ustanawia system tzw. automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych oparty na koordynacji minimalnych wymogów w zakresie kształcenia.

W polskim porządku prawnym przepisy dyrektywy 2005/36/WE, w zakresie wszystkich zawodów objętych ogólnym systemem uznawania kwalifikacji, są wdrożone ustawą z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Natomiast w zakresie 7 zawodów sektorowych przepisy dyrektywy 2005/36/WE wdrażają ustawy szczegółowe dotyczące wykonywania tych zawodów – w przypadku zawodów lekarza i lekarza dentysty ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

W ocenie Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej w taki właśnie sposób należy dokonać wdrożenia zmian do dyrektywy 2005/36/WE wynikających z dyrektywy 2013/55/UE, tj. w zakresie zawodów lekarza i lekarza dentysty poprzez stosowną nowelizację ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Projektowana ustawa o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej nie może mieć bezpośredniego zastosowania do zawodów lekarza i lekarza dentysty (ani do pozostałych zawodów sektorowych), ponieważ te zawody są regulowane odrębnymi ustawami, które w pełni i na zasadzie odrębności określają tryb uznawania kwalifikacji w tych zawodach, a jedynie w niektórych sprawach wyraźnie odsyłają do ogólnej ustawy o uznawaniu kwalifikacji.

W zakresie zawodów lekarza i lekarza dentysty wszystkie wdrażane regulacje wynikające z dyrektywy 2013/55/UE powinny być samoistnie uregulowane drogą nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza – a jedynie w niektórych, wyraźnie wskazanych w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty sprawach można dopuścić odpowiednie stosowanie przepisów projektowanej ustawy o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej poprzez odesłanie takie jak np. w art. 5c i 16b ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (1).

Uwzględniając powyższe, Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej podkreśla, że propozycje zmian do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty zawarte w projektowanej ustawie są szczątkowe i pomijają większość kwestii wymagających uregulowań ustawowych odnośnie zawodów lekarza i lekarza dentysty.

Projektowana ustawa wykazuje przy tym niekonsekwencje w zakresie proponowanych zmian w ustawach regulujących uznawanie kwalifikacji w zawodach sektorowych, np. w ustawie o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych oraz w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej proponuje się szczegółowe przepisy regulujące tzw. mechanizm ostrzegawczy, podczas gdy zupełnie pomija się to w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Zmiany w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty powinny mieć szeroki zakres obejmujący wszystkie zmiany do dyrektywy 2005/36/WE wynikające z dyrektywy 2013/55/UE i uwzględniać specyfikę tych zawodów w polskim porządku prawnym. Zdaniem Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej w ramach prac nad projektowaną ustawą należy dokonać ponownej analizy potrzebnych zmian w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty i opracować projekt odrębnej ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Należy dodatkowo podkreślić, że przepisy wdrażające kwestie związane z europejską legitymacją zawodową oraz funkcjonowaniem mechanizmu ostrzegawczego powinny być opracowane z uwzględnieniem regulacji określonych w akcie wykonawczym Komisji Europejskiej, który jest jeszcze przedmiotem prac legislacyjnych.

Uwagi szczegółowe:

Najistotniejsze kwestie z punktu widzenia zawodów lekarza i lekarza dentysty, które należy szczegółowo określić w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty są następujące:

1. Weryfikacja znajomości języka polskiego przez lekarzy i lekarzy dentystów. Propozycja zawarta w projektowanej ustawie nie jest w ocenie Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej zadowalająca i kwestię tę należy jeszcze przeanalizować.

2. Zasady ubiegania się o wydanie europejskiej legitymacji zawodowej przez lekarzy i lekarzy dentystów. Powinny uwzględniać specyfikę tych zawodów, m.in. fakt, że ta sama osoba może uzyskać kwalifikacje podstawowe w jednym państwie, a kwalifikacje w zakresie specjalizacji lekarskiej lub lekarsko-dentystycznej w innym państwie.

3. Zastrzeżenie jednoznacznie stwierdzające, że nie przyznaje się częściowego dostępu do zawodów lekarza i lekarza dentysty – zarówno w zakresie czynności zawodowych lekarza albo lekarza dentysty bez specjalizacji, jak i lekarza albo lekarza dentysty specjalisty.

4. Mechanizm ostrzegawczy. Konieczne jest z jednej strony odpowiednie uregulowanie zasad przekazywania przez organy izb lekarskich właściwym organom innych państw członkowskich informacji objętych mechanizmem ostrzegawczym uwzględniając wszystkie możliwe sytuacje:

• kary ograniczenia zakresu czynności zawodowych, zawieszenia albo pozbawienia prawa wykonywania zawodu orzekane przez sąd lekarski,
• tymczasowe zawieszenie prawa wykonywania zawodu orzekane przez sąd lekarski,
• zawieszenie w prawie wykonywania zawodu lub o ograniczenie w wykonywaniu określonych czynności medycznych na podstawie uchwały okręgowej rady lekarskiej,
• zakaz wykonywania zawodu orzekany przez sąd powszechny jako środek karny,
• zawieszenie w wykonywaniu zawodu zastosowane tytułem środka zapobiegawczego przez sąd powszechny albo prokuratora, oraz sytuacje, gdy ww. decyzje przestają być wykonalne (np. uchylenie orzeczenia NSL w wyroku kasacyjnym, uchylenie uchwały NRL przez sąd administracyjny).

Z drugiej strony otrzymywanie ostrzeżeń z innych państw członkowskich dotyczące lekarzy i lekarzy dentystów posiadających również w Polsce prawo wykonywania zawodu powinno być bodźcem do określenia w polskich przepisach prawnych konsekwencji takich zdarzeń oraz zasad postępowania organów samorządu lekarskiego w stosunku do lekarzy i lekarzy dentystów posiadających w Polsce prawo wykonywania zawodu, na których poza granicami Polski nałożone zostały sankcje o charakterze dyscyplinarnym mające wpływ na możliwość wykonywania zawodu (ograniczenia, zawieszenia, pozbawienia prawa wykonywania zawodu) bądź których poza granicami Polski ograniczono w wykonywaniu zawodu z uwagi na niezdolność lub niedostateczne przygotowanie do jego wykonywania.

Są to kwestie obecnie nieuregulowane, budzące wiele wątpliwości i problemów dla samorządu lekarskiego i mające potencjalny wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne obywateli. Prezydium jest zdania, że w tym zakresie konieczna jest także nowelizacja ustawy o izbach lekarskich.

Samorząd lekarski jest gotowy aktywnie włączyć się w prace legislacyjne we wskazanym powyżej zakresie i przygotować konkretne propozycje zmian.

(1). Art. 5c. 1. Osobie, która spełnia warunki określone w art. 5 ust. 1 pkt 1 i 3-5 oraz ust. 2 i:

1) posiada dokument potwierdzający formalne kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty, o którym mowa w art. 5a pkt 1 i 2, art. 5b ust. 1 pkt 1-4, lecz nie może przedstawić zaświadczenia wydanego przez właściwe organy państwa członkowskiego Unii Europejskiej potwierdzającego faktyczne i zgodne z prawem wykonywanie zawodu lekarza lub lekarza dentysty na terytorium tego państwa członkowskiego przez co najmniej trzy kolejne lata w okresie pięciu lat bezpośrednio poprzedzających wydanie zaświadczenia, albo

2) posiada dokument potwierdzający formalne kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty wydany przez inne państwo niż państwo członkowskie Unii Europejskiej i może przedstawić zaświadczenie, że posiada trzyletnie doświadczenie zawodowe w zawodzie lekarza lub lekarza dentysty, uzyskane na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, które uznało to potwierdzenie kwalifikacji zawodowych zgodnie z wewnętrznymi przepisami tego państwa oraz potwierdziło uzyskane doświadczenie zawodowe – okręgowa rada lekarska przyznaje prawo wykonywania zawodu lekarza lub prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty, jeżeli minister właściwy do spraw zdrowia uznał kwalifikacje tej osoby do wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty w wyniku postępowania określonego w odrębnych przepisach o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, z zastrzeżeniem ust. 2.